In de Tweede Kamer heeft de vaste commissie justitie op 28 september 2005 een gesprek gehad met diverse deskundigen over de bewaarplicht verkeersgegevens. De commissie had daarvoor vertegenwoordigers uitgenodigd vanuit de opsporing, telecomaanbieders, Bits of Freedom en het College bescherming persoonsgegevens. De Kamerleden stelden vooral vragen over nut en noodzaak van de bewaarplicht. Zij wilden weten of een eventuele bewaarplicht ook echt helpt bij de bestrijding van criminaliteit en of de opsporing ook uit de voeten kan met een beperktere maatregel of andere bevoegdheden.

Vanuit de opsporing noemden korpschef Aalbersberg en officier van justitie Stein vooral voorbeelden uit het verleden waaruit blijkt dat verkeersgegevens succesvol gebruikt werden in grote zaken zoals het onderzoek naar de Nomads en de Chinese mensensmokkelaars (Dover onderzoek). Net als de 65 zaken die het Erasmus rapport beschrijft, kon de politie bij deze onderzoeken de benodigde verkeersgegevens opvragen bij de aanbieders.

Het debat concentreerde zich al snel op de vraag of de bewaarplicht eigenlijk wel een probleem oplost. Immers wanneer gegevens nu al beschikbaar zijn, voegt de bewaarplicht niets toe. Nadat De Wit (SP) deze vraag opwierp, moest officier van justitie Stein toegeven dat hij niet kon aantonen dat er onderzoek stukloopt door het ontbreken van een bewaarplicht.

Stein vertelde bovendien dat politie en justitie nog weinig ervaring hebben met digitale opsporing. Hij noemde internet een nieuw verschijnsel waar de politie nog weinig ervaring en expertise op bezit. Dat was volgens hem ook de reden dat er nog zo weinig internet taps lopen. Daarmee bleef de vraag open wat de politie dan aanmoet met alle gegevens die door de bewaarplicht beschikbaar gaan komen.

Sjoera Nas sprak namens Bits of Freedom en de Consumentenbond de bezorgdheid uit dat de investeringen in de bewaarplicht niet effectief zullen zijn. “We kunnen de veiligheidseuro slechts een maal uitgeven”. Ook noemde zij de voorbeelden van opsporingsonderzoek die het Britse voorzitterschap van de EU in Brussel heeft ingebracht. Daarbij gaat het in drie van de vier gevallen om ontvoeringszaken waarbij verkeersgegevens een belangrijke rol speelden maar gewoon beschikbaar waren omdat het immers onderzoek betrof dat onmiddellijk was gestart. Ook hier lost de bewaarplicht geen probleem op. “Het preventief in de gaten houden van alle burgers valt niet te rijmen met elementaire rechten, waaronder de bescherming van privacy en het strafrechtelijke beginsel van het vermoeden van onschuld”, aldus het statement van Bits of Freedom en de Consumentenbond.

Jacob Kohnstamm, voorzitter van het College bescherming persoonsgegevens, noemde het “een ongekende stap om gegevens van burgers preventief vast te leggen ten behoeve van de opsporing”. Kohnstamm zei dat historische data natuurlijk van belang zijn voor de opsporing “maar het is niet aangetoond dat de bewaarplicht een toegevoegde waarde heeft”. Ook pleitte hij ervoor dat de politie eerst ervaring opdoet met het bevriezingsbevel als alternatief middel. Met dit middel kan de politie de vastlegging vorderen van de verkeersgegevens van een specifieke verdachte. Het bevriezingsbevel is onderdeel van de wet Computercriminaliteit II die op 27 september door de Tweede Kamer is aangenomen. Kohnstamm noemde ook het onderzoek naar de aanslagen in de VS van 11 september 2001 waaruit bleek dat de verschillende diensten een hoop informatie over de daders hadden maar de puzzelstukjes niet bij elkaar hadden gelegd. Kohmstamm waarschuwde dat “ieder aanbod zijn eigen vraag schept”. Daardoor zal een bewaarplicht vrijwel zeker leiden tot de roep om nieuwe bevoegdheden voor het gebruik van deze gegevens.

Erik Bais van Interned Services noemde een scala aan voorbeelden hoe criminelen de registratie van verkeersgegevens kunnen omzeilen. Ook maakte hij met enkele eenvoudige voorbeelden inzichtelijk hoe groot de hoeveelheid data is die door een eventuele bewaarplicht moet worden vastgelegd.

Gert Wabeke van KPN Security schetste een toekomst waarbij de opsporing op grote schaal en met gebrekkige controle gegevens kan opvragen. Hoewel de noodzaak van een bewaarplicht volgens hem niet vaststaat, toonde hij zich namens alle mobiele aanbieders in Nederland wel akkoord met een meer beperkte plicht die alleen betrekking heeft op gegevens die nu al voor bedrijfsdoeleinden worden bewaard.

Op 5 oktober behandelt de Tweede Kamer het Erasmus rapport. Die discussie zal zich opnieuw toespitsen op nut en noodzaak van een bewaarplicht. De begeleider van het Erasmus rapport, prof. Mevis, heeft overigens al gezegd dat nut en noodzaak niet uit het rapport zijn af te leiden.

Het Europees Parlement heeft op 27 september opnieuw met grote meerderheid het voorstel voor een bewaarplicht van de Europese ministers van justitie afgewezen. Een nieuw, maar vrijwel identiek, voorstel van de Europese Commissie maakt daardoor meer kans. European Digital Rights (waarvan Bits of Freedom lid is) heeft aan de vooravond van de stemming in het Europees Parlement in een brief gepleit voor verwerping van het voorstel.

• Statement Bits of Freedom en Consumentenbond Rondetafel Bijeenkomst Vaste Commissie justitie Tweede Kamer (28.09.2005) http://www.bof.nl/rondetafelbijeenkomstbewaarplicht.html
• BOF acties bewaarplicht 2005 http://www.bof.nl/BOF_acties_bewaarplicht_2005.html
• EP rejects initiative on data retention (27.09.2005) http://www.europarl.eu.int/news/expert/infopress_page/019-669-270-9-39-902-20050921IPR00560-27-09-2005-2005–true/default_en.htm
• PI and EDRI letter against data retention (26.09.2005) http://www.edri.org/docs/retentionletterformeps.pdf

Dit artikel is automatisch geconverteerd uit het oude archief van nieuwsbrieven van Bits of Freedom.