De Hoge Raad heeft op 25 november 2005 in een belangrijke uitspraak de mogelijkheid ingeperkt om anoniem via internet een mening te uiten. Het arrest van de Hoge Raad bevestigt de uitspraak van het gerechtshof Amsterdam van 24 juni 2004 in de zaak tussen internetportal Lycos en de postzegelhandelaar Pessers. Lycos is hierdoor verplicht de persoonlijke gegevens van een abonnee aan Pessers te overhandigen.

Pessers is een advocaat in Tilburg die tevens handelt in postzegels via eBay. Een anonymus publiceerde op Lycos een website, waarin hij of zij Pessers van fraude betichtte. Na klachten van Pessers werd de site weggehaald en vervangen door de tekst: ”Site removed to avoid legal actions!!”. Pessers eiste vervolgens dat Lycos naam, adres en geboortedatum van de betreffende websitehouder bekend maakte. Na de uitspraak van de rechtbank Haarlem in september 2003 droeg Lycos de gegevens over aan Pessers. Toen bleek echter dat de gebruiker aan Lycos een vals adres had opgeven. Pessers begon daarna een kort geding tegen Lycos waarin hij eiste dat de ISP op andere manieren probeerde het juiste adres te achterhalen. Hier ging de rechter in een uitspraak op 1 april 2004 echter niet in mee. Lycos hoefde alleen de gegevens over te dragen die haar bekend waren.

De Hoge Raad is het eens met het oordeel van het Hof dat hoewel de website niet “onmiskenbaar onrechtmatig” is, Lycos toch de gegevens van de abonnee moet overhandigen. De reden daarvoor is dat Pessers het “voldoende aannemelijk” heeft gemaakt dat de website onrechtmatig “zou kunnen zijn”. Lycos handelt vervolgens onrechtmatig wanneer zij de gegevens niet overdraagt.

Het arrest van de Hoge Raad betekent dat internetproviders zich in het vervolg twee complexe vragen moeten stellen wanneer over een website geklaagd wordt. Een provider moet de website verwijderen wanneer na een zogenaamd notice and takedown verzoek blijkt dat de website “onmiskenbaar onrechtmatig” is. Dit is een direct resultaat van de e-commerce richtlijn (2000/31/EG). Nu komt daar door het arrest van de Hoge Raad een tweede vraag bij. Wanneer de website onrechtmatig “zou kunnen zijn” moet de provider de identiteit van de abonnee prijsgeven aan de benadeelde partij. In dat laatste geval is het goed mogelijk dat de website niet “onmiskenbaar onrechtmatig” is en dus voorlopig online mag blijven. In een civiel proces kan de benadeelde partij dan bijvoorbeeld een schadevergoeding van de abonnee eisen (en uiteindelijk ook verwijdering van de website).

De stichting Brein heeft grote interesse getoond in de zaak Lycos/Pessers. Brein acht de zaak van groot belang voor haar pogingen de identiteit van peer-to-peer gebruikers via de providers te achterhalen. Om die reden heeft Brein de kosten van Pessers in de procedure op zich genomen.

De uitspraak maakt de situatie voor de internetproviders er niet eenvoudiger op. De providers zullen steeds een tweetal moeilijke en complexe afwegingen moeten maken over de onrechtmatigheid van een website. Het is de vraag of de provider hiermee niet (tegen wil en dank) op de stoel van de rechter gaan zitten. Hoewel iedere provider bij een vergelijkbaar verzoek om identificerende gegevens kan besluiten naar de rechter te stappen, lijkt het onwaarschijnlijk dat veel providers dat zullen doen wanneer de verzoeken wekelijks of dagelijks binnenstromen.

Wanneer inderdaad de situatie ontstaat dat identificerende gegevens van abonnees opgevraagd kunnen worden omdat een website onrechtmatig zou kunnen zijn, wordt de kans op misbruik groot. Niet alleen wordt het dan eenvoudig om onder valse voorwendselen gegevens op te vragen. Ook kunnen hoog oplopende conflicten in nieuwsgroepen en fora gewelddadig eindigen in de echte wereld nadat iemands identiteit opgevraagd is onder het mom van belediging of smaad.

Er valt echter nog wel enige hoop te putten uit het arrest omdat de Hoge Raad daarin geen algemene regel formuleert. De conclusies zijn beperkt tot het specifieke geval Lycos/Pessers.

• Arrest Hoge Raad Lycos / Pessers (25.11.2005) http://zoeken.rechtspraak.nl/zoeken/dtluitspraak.asp?searchtype=ljn&ljn=AU4019&u_ljn=AU4019

Dit artikel is automatisch geconverteerd uit het oude archief van nieuwsbrieven van Bits of Freedom.