Demissionair minister Hirsch Ballin wil de notificatieplicht van de AIVD afschaffen. Dat wisten we al. Je zou denken dat toezichthouder op de AIVD op zijn minst kritisch kijkt naar dat plan, want daarmee zou een belangrijke waarborg tegen misbruik worden opgeheven. We moeten je helaas teleurstellen: de AIVD-toezichthouder lijkt vooral de belangen van de AIVD te beschermen, in plaats van de belangen van de Nederlander.

De AIVD is een veiligheidsdienst en is daarom minder transparant dan bijvoorbeeld de politie. Gelukkig wordt zij gecontroleerd door de Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD). Die heeft onder meer als taak om toezicht te houden op de rechtmatigheid van de uitvoering van de notificatieplicht (art. 64 WIVD).

Omdat de Tweede Kamer wilde weten waarom de notificatieplicht de afgelopen jaren niet is nageleefd, heeft de CTIVD hierover een rapport (PDF) geschreven. Maar wat blijkt: in dat rapport schrijft de CTIVD juist waarom die notificatieplicht kan worden afgeschaft (p. 223). Zij stelt vast dat naleving van de notificatieplicht tijd kost, dat er al een inzagerecht bestaat en dat uit de mensenrechtelijke jurisprudentie “niet expliciet een actieve notificatieplicht kan worden afgeleid”. Dat laatste is opmerkelijk, want uit de jurisprudentie van het EHRM kan net zo goed worden geconcludeerd dat burgers wel op de hoogte moeten worden gesteld van het feit dat zij zijn afgeluisterd (‘Ekimdzhiev‘ § 90):

“[A]s soon as notification can be made without jeopardising the purpose of the surveillance after its termination, information should be provided to the persons concerned.”

De AIVD-toezichthouder stelt vervolgens de vraag of de kosten van de tenuitvoerlegging van de notificatieplicht opwegen tegen de baten. Het is al opvallend dat de CTIVD dit überhaupt opmerkt: het valt niet binnen het takenpakket van de CTIVD om over de doelmatigheid van wetgeving te oordelen. Maar het is ronduit zorgwekkend dat zij bij die analyse geen woord wijdt aan de voordelen van notificatieplicht: de notificatieplicht garandeert dat Nederlanders te weten komen dat ze zijn afgeluisterd, en zorgt ervoor dat de AIVD wel twee keer nadenkt voordat zij overgaat tot een verregaande privacy-inbreuk.

De vraag is dus: doet de CTIVD haar werk wel goed? Als de CTIVD is aangewezen om de AIVD te controleren, mag worden verwacht dat zij dit zo kritisch mogelijk doet, en juist de belangen van de Nederlander en de rechtsstaat voorop heeft staan bij die taak. Het rapport over de notificatieplicht stemt niet optimistisch.

Afbeelding gebaseerd op een foto van ElDave, “Honest Phone”, gepubliceerd onder een Creative Commons Attribution-Non-commercial-Share Alike 2.0 Generic-licentie.