Op 30 september zijn het concept-regeerakkoord en het concept-gedoogakkoord tussen VVD, CDA en PVV gepubliceerd. Wij hebben ons de afgelopen tijd hard gemaakt voor vrijheid en privacy op internet in het beleid. Mocht deze regering er komen: gaat het kabinet vrijheid en privacy op internet beschermen?

Aanbevelingen Bits of Freedom op gebied van privacy deels overgenomen

Direct toen de verkiezingen begonnen, stelde Bits of Freedom een Manifest voor digitale vrijheid (PDF) op. Daarin formuleerden we negen programmapunten voor een vrije en betrouwbare informatiesamenleving. Samen met onze achterban hebben we politieke partijen opgeroepen om die punten in hun programma op te nemen. Vervolgens hebben we in onze Digitale vrijheidswijzer de partijen op deze punten beoordeeld.

We zien in de akkoorden dat dit zijn vruchten heeft afgeworpen, met name op het gebied van privacy. Wij hebben ons hard gemaakt voor een meldplicht datalekken – en het kabinet gaat die meldplicht nu invoeren. We hebben ons hard gemaakt voor een horizonbepaling (privacy-inbreukmakende wetgeving eindigt na een bepaalde periode, tenzij het Parlement na een grondige evaluatie besluit de maatregel te continueren) – en het kabinet zal die “waar mogelijk” toepassen. Wij hebben ons hard gemaakt voor kritische toetsing van bestaande surveillancemaatregelen – en we zien die toets deels terug in het akkoord. Maar het akkoord laat nog veel ruimte voor interpretatie. Daarnaast lezen we niets over het concreet terugdringen van specifieke privacy-inbreukmakende maatregelen, zoals de bewaarplicht telecommunicatiegegevens.

Akkoord mist visie op internet…

Op het gebied van internet is niet eens sprake van een mager beleid; in het regeerakkoord ontbreekt visie. Er zijn welgeteld 75 zinnen gewijd aan autosnelwegen, en één zin over de digitale snelweg (“Het kabinet bevordert een vrij en open internet”). Dat is verschrikkelijk zonde. Er ontbreekt blijkbaar een fundamenteel besef bij onze mogelijke toekomstige regering over het belang van het internet voor de informatiemaatschappij – die door de Europese Commissie laatst zelfs nog een “kritische hulpbron” voor het functioneren van de moderne mondiale samenleving is genoemd (PDF). Eurocommissaris Kroes, nota bene VVD-prominent, noemde breedband internet onlangs nog ‘digital oxygen, essential for Europe’s prosperity and well-being’.

De regering kan zich niet permitteren om het fundament van de informatiemaatschappij op deze manier te negeren. Zij had visie moeten tonen, onder meer door te bepalen dat (i) internetgebruikers worden beschermd tegen lichtvaardige afsluiting van internet (internettoegang), dat (ii)  internetproviders zich niet mogen inlaten met het verkeer van hun gebruikers (netneutraliteit) en dat (iii) internetproviders het verkeer van hun gebruikers niet mogen afluisteren (internetsurveillence).

… en legt basis voor verdergaande repressie en controle

Tegelijkertijd staan in de akkoorden ook maatregelen die niets met internet te maken hebben, maar wel leiden tot verdergaande repressie en controle. Het cameratoezicht wordt uitgebreid; de mogelijkheid van preventief fouilleren wordt verruimd; kentekenherkenning wordt vaker ingezet.

De ondertekenaars willen zelfs zover gaan, dat zij internationaal vastgelegde grondrechten willen aanpassen, om zo nationaal beleid dat hiermee in strijd is, toch mogelijk te maken (“Daar waar nieuw nationaal beleid op juridische grenzen stuit zal Nederland zich binnen de Europese Unie of in ander verband inzetten voor wijziging van de betreffende verdragen, richtlijnen of afspraken”, p. 3). Het is te verwachten dat vooral immigranten te maken zullen krijgen met de inzet van “nieuwe informatiesystemen, uitwisseling van gegevens en technieken voor identiteitsvaststelling”.

Nederland marcheert nog steeds met stevige schreden richting een controlemaatschappij en de akkoorden dragen daaraan bij. Maar het goede nieuws is dat de akkoorden ook aanknopingspunten bevatten voor beleid dat de vrijheid en privacy van iedere Nederlander op internet zal respecteren. Als het CDA de akkoorden goedkeurt, zullen we deze regering in de gaten houden om te zorgen dat  deze grondrechten gerespecteerd worden. Om het citaat van Eurocommissaris Kroes nog iets krachtiger te maken: ‘A free and open internet is like oxygen. You only appreciate it, when it is gone’.