In de NRC.next van 21 februari 2011 betogen Atzo Nicolaï en Han ten Broeke van de VVD dat Europa zich moet inzetten voor internetvrijheid in dictaturen. Maar ondertussen wordt internetvrijheid met brede politieke steun, van de SP tot het CDA en van de PvdA tot de VVD, in Nederland in rap tempo afgebroken. De oproep van Nicolaï en Ten Broeke is dan ook hypocriet: internetvrijheid verdient niet alleen in het Midden-Oosten, maar ook in Nederland bescherming.

Deze opinie is in aangepaste vorm gepubliceerd in de NRC.next van 23 februari 2011.

Toen de regering in Egypte het internet uitschakelde keek de wereld vol verontwaardiging toe. Dit was de eerste keer dat een regering zo openlijk de communicatie van haar burgers totaal controleerde. Het toonde opnieuw aan hoe het regime van Mubarak haar burgers onderdrukte. Al snel bleek echter dat juist Westerse bedrijven afluistertechnologieën aan de Egyptische overheid hadden geleverd.

Het voorstel van Nicolaï en Ten Broeke voor een Europese wet voor internetvrijheid is dan ook een stap in de goede richting. Door de export van censuurtechnologie aan banden te leggen wordt de kans op censuur zoals in Egypte beperkt. Internetgebruikers houden toegang tot alle websites op het internet, zodat zij zich via Twitter, Facebook en andere kanalen kunnen organiseren en deelnemen aan het publiek debat. Ook hoeven zij niet bang te zijn dat zij structureel woren afgeluisterd.

Maar hoe prijzenswaardig dit voorstel ook is: het is ook behoorlijk hypocriet. Internetvrijheid wordt in eigen land namelijk stukje bij beetje afgebroken. Ten eerste wordt in Nederland en Europa gewerkt aan het installeren van internetfilters. Het afgelopen jaar hebben uitgebreide onderhandelingen plaatsgevonden tussen de grootste Nederlandse internetproviders en het Ministerie van Justitie om ook in Nederland de blokkade van verboden websites mogelijk te maken. Dit gebeurt mede onder het bewind van de VVD, maar wordt gesteund door een breed politiek spectrum, van de SP tot het CDA en de PvdA. En ook in Europa wordt op dit moment onderhandeld over het verplicht stellen van filters in alle lidstaten. Onze regering heeft zich tot daar niet uitgesproken tegen de implementatie van dit soort zwarte lijsten.

Deze filters zouden in eerste instantie bedoeld om de toegang websites met afbeeldingen van seksueel kindermisbruik te blokkeren. Experts zijn het er echter al lang over eens dat het blokkeren van afbeeldingen van seksueel kindermisbruik gevaarlijke symboolpolitiek met een averechts effect is. Seksueel kindermisbruik wordt daarmee slechts verborgen in plaats van verwijderd. De afbeeldingen blijven gewoon online staan en zijn nog steeds gemakkelijk te vinden. Ondertussen kan het filter makkelijk worden misbruikt voor het blokkeren van de toegang tot andere informatie. Bits of Freedom pleit daarom voor het verwijderen van deze websites en het vervolgen van de criminelen die deze websites beheren, in plaats van deze te verbergen achter een filter.

Niet alleen wordt er in Nederland gewerkt aan zwarte lijsten met websites die moeten worden geblokkeerd: providers zullen ook steeds vaker op eigen initiatief de toegang websites of diensten blokkeren. Soms doen zij dit uit concurrentie-overwegingen: denk aan het blokkeren van YouTube om hun eigen televisiedienst te bevoordelen. Soms doen zij dit omdat zij onder druk worden gezet door derden: denk aan het blokkeren van filesharingverkeer om auteursrechtinbreuk te voorkomen. Ook op dit dossier heeft onze regering onlangs laten weten dat zij hier geen bezwaar tegen heeft: providers zoals KPN zouden de vrijheid moeten hebben om de toegang tot internettelefoniediensten zoals Skype te blokkeren en om websites uit eigen beweging te censureren. De VVD lijkt dit beleid helaas te steunen.

Tot slot heeft staatssecretaris Teeven van de VVD begin dit jaar toegegeven dat het ministerie van Veiligheid en Justitie onderzoek doet naar de inzet van technologieën waarmee het internetverkeer van alle Nederlanders kan worden afgeluisterd. Deze technologieën, zogenoemde Deep Packet Inspection-technologie, zijn precies dezelfde technologieën die in landen als Iran, China en Egypte worden ingezet om het verkeer van internetgebruikers te controleren en te blokkeren. Hiermee kan precies worden bijgehouden welke webpagina’s een internetgebruiker bezoekt en wat internetgebruikers aan elkaar mailen: een permanente internettap voor alle Nederlandse internetgebruikers.

En het zal daar niet bij blijven. Wij verwachten dat deze druk van onze regering om het internet te controleren de komende tijd alleen maar zal toenemen. In de Verenigde Staten is al voorgesteld om de regering de beschikking te geven over een internet kill switch: de bevoegdheid om het internet in een klap uit te zetten. Het is te verwachten dat ook in Nederland deze discussie binnenkort zal worden gevoerd. Ook anonimiteit op internet zal de komende tijd onder vuur komen te liggen – de roep om een “paspoort voor het internet” is een terugkerend thema in discussies over computercriminaliteit.

Alle autoritaire regimes proberen de toegang tot internet te blokkeren, te filteren of anderszins te beperken door het oprichten van cyberwalls. En maatregelen tegen censuurtechnologie moeten non-discriminatoir worden toegepast. Dat zijn niet onze woorden, maar die van Nicolaï en Ten Broeke. Helemaal mee eens. Maar als we ons oprecht zorgen maken over internetvrijheid, zouden we niet alleen de export, maar ook de inzet van censuurtechnologie moeten verbieden. Want niet alleen in China en Egypte, maar ook in Nederland wordt onze internetvrijheid in sneltreinvaart ondermijnd.