Na Duitsland, Roemenië, Bulgarije en Cyprus verklaart het Tsjechische Constitutionele Hof de bewaarplicht telecomgegevens ongrondwettig. Van de vijf rechters die de verplichte opslag van het bel- en internetverkeer van iedere burger hebben getoetst aan het grondrecht op privacy, heeft geen enkele de bewaarplicht overeind gehouden. Met deze klinkende 5-0 zege, is de bewaarplicht op zijn retour.

Vanochtend om 11.00 uur bereikte ons het goede nieuws. We zullen de uitspraak zo snel mogelijk analyseren en er later, op deze plek, over publiceren (UPDATE 01.04.11 – zie onderaan dit bericht). Hier kun je alvast een onofficiële vertaling van het persbericht lezen. Daarin staat onder andere:

“The Constitutional Court came to learn that the contested legislation violates constitutional limits, it does not meet the requirements arising from the rule of law and is in conflict with demands to limit the fundamental right to privacy as the right to informational self-determination within the meaning of Article 10, paragraph 3 and Article 13 Charter, which derives from the principle of proportionality.”

De uitspraak komt op een ideaal moment, temidden van de Europese evaluatie van de richtlijn bewaarplicht. Bits of Freedom spant zich sterk in, zowel in Nederland als in Brussel, om de bewaarplicht van tafel te krijgen en zo de privacy van iedere telecomgebruiker te verdedigen.

Waarom begint Bits of Freedom geen rechterlijke procedure tegen de bewaarplicht in Nederland? Helaas kunnen wij niet, zoals in vrijwel ieder ander Europees land, wetten laten toetsen door de Nederlandse rechter omdat onze Grondwet constitutionele toetsing van wetten door de rechter verbiedt. Dat Nederlanders geen stok achter de deur hebben om fouten van het Parlement te corrigeren bij de rechter, is een groot gemis in onze rechtstaat.

UPDATE 01.04.11 – korte analyse van de Tsjechische uitspraak

Inmiddels kunnen we de betekenis van de Tsjechische uitspraak beter duiden. Er zijn helaas geen officiële Engelse vertalingen beschikbaar. We beperken ons dus tot een globale bespreking van deze belangrijke uitspraak.

De procedure is aangespannen door 51 Tsjechische parlementariërs, op aandringen van onze collega’s van Iuridicum Remedium. Omdat de bewaarplicht in Tsjechië gebaseerd is op de Europese bewaarplichtrichtlijn, en het Tsjechische Constitutionele Hof geen rechtsmacht heeft om Europese wetgeving nietig te verklaren, heeft het Hof geen oordeel geveld over het principe van een bewaarplicht. De Roemeense rechters deden dat eerder wél: “[data retention] makes the essence of the right [to privacy and secrecy of communications] disappear.”

Het Hof heeft zich wel bindend uitgesproken over de Tsjechische implementatiewet van de Europese richtlijn, die lijkt op onze Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens. De gehele Tsjechische wet is in strijd met de Tsjechische grondwet en het EVRM, oordeelt het Hof. Alle Tsjechische telecombedrijven moeten tot nu toe opgeslagen bel- en internetgegevens van al hun klanten per direct vernietigen. De uitspraak is daarmee, ook in vele andere aspecten, vergelijkbaar met het oordeel van het Duitse Bundesverfassungsgericht, waar we eerder en uitgebreid over publiceerden.

Verder krijgt het principe van een bewaarplicht hevige kritiek te verduren in de niet-bindende obiter dicta (vanaf §55). Zo twijfelt het Hof expliciet over de noodzaak van de bewaarplicht (onofficiële vertaling):

“The Constitutional Court expresses doubts about whether the blanket and preventive retention of traffic and location data of almost all electronic communication by a myriad of private sector parties is, in terms of the intensity of the intervention, a necessary and appropriate tool.”

‘Noodzaak’ is het belangrijkste veiligheidsvoorschrift in artikel 8 lid 2 EVRM om privacy-schendingen toe te staan. Zonder noodzaak, geen bewaarplicht.

Zoals gezegd komt deze kritiek op het moment dat de Europese Commissie de bewaarplichtrichtlijn evalueert. De uitspraak zal hoe dan ook een stempel drukken op deze evaluatie. De Commissie zal niet kunnen volhouden dat de richtlijn een voorbeeld is van succesvolle Europese wetgeving.

Ook voor Nederland heeft de uitspraak zowel indirecte- als directe gevolgen. Indirect zal deze vijfde vernietiging van de bewaarplicht invloed hebben op de de aanstaande Europese uitspraak over de rechtmatigheid van de bewaarplicht en al haar deelaspecten, zoals beveiligiging van en toegang tot onze bel- en internetgegevens. En aan een Europese uitspraak heeft het Nederlandse parlement zich te houden.

De gevolgen op het Nederlandse politieke landschap zijn directer. Nu iedere rechter de nationale implementatie van de bewaarplicht ongrondwettig verklaart, kunnen ministers en kamerleden niet blijven volhouden dat de privacy-inbreuk van de bewaarplicht wel meevalt. Politieke tegenstanders van de bewaarplicht hebben dus niet alleen hun politieke visie, maar ook het recht consequent aan hun zijde.

Een onofficiële vertaling van de uitspraak vind je hier. Opmerkingen en citaten daaruit kun je achterlaten in de comments: meer dan welkom!