De Verenigde Naties publiceerden onlangs een rapport over vrijheid van meningsuiting op internet. Hierin doen de Verenigde Naties een aantal stevige uitspraken over het belang van een vrij internet. We zetten de belangrijkste punten op een rij.

Internet is cruciaal voor de  vrijheid van meningsuiting

In het rapport (PDF) onderstreept Frank la Rue, aangesteld door de VN als speciaal vertegenwoordiger voor vrijheid van meningsuiting, het belang van het internet (par. 85): “The internet is an indispensable tool for realizing a range of human rights, combating inequality, and accelerating development and human progress”. Internetvrijheid is daarvoor cruciaal. Maar de mogelijkheid om razendsnel informatie uit te wisselen en misstanden wereldwijd bekend te maken, boezemt overheden ook angst in en dat leidt tot allerlei vormen van internetcontrole.

Internetverboden zijn in strijd met de communicatievrijheid

In dit rapport spreekt La Rue zich ferm uit tegen internetcensuur. Hij maakt zich ernstig zorgen over wetten op grond waarvan internettoegang kan worden afgesloten (par. 49 en 50). Hij noemt in het bijzonder de Franse three-strikes-wet en de Britse Digital Economy Act, op grond waarvan gebruikers wegens auteursrechtinbreuk een internetverbod kan worden opgelegd. Hij concludeert dat het afsluiten van gebruikers van internet altijd in strijd is met het recht op vrijheid van meningsuiting (par. 78). En hij benadrukt dat lidstaten de plicht hebben om internet voor iedereen beschikbaar, toegankelijk en betaalbaar te maken (par. 66). Dat betekent dat het amendement van Van Dam (PvdA), om internettoegang in Nederland te waarborgen, naast onze steun, ook op die van La Rue kan rekenen.

Overheden mogen bedrijven niet inzetten om censuur te delegeren

Ondertussen zie je steeds vaker dat de overheid controlemaatregelen uitbesteed aan tussenpersonen op internet. In het rapport wordt benadrukt dat censuur niet mag worden gedelegeerd aan bedrijven: “censorship measures should never be delegated to private entities, and […] intermediaries should not be held liable for refusing to take action that infringes individuals’ human rights” (par. 75). Verzoeken om informatie van het internet te verwijderen of gebruikers te identificeren, mogen alleen worden gedaan na tussenkomst van een rechter of een vergelijkbaar orgaan. Dat onderstreept opnieuw dat pogingen van de recherche om een website zonder tussenkomst van de rechter offline te halen, niet toelaatbaar zijn.

Anonimiteit op internet is een mensenrecht

Ook wordt in het rapport het belang van anonimiteit op internet onderstreept. Een internet-identificatieplicht keurt hij af: landen moeten waarborgen dat internetgebruikers zich anoniem op internet kunnen uiten (par. 84). Dat betekent dat proefballonnetjes voor een internetrijbewijs, zoals die ook in Nederland wel eens worden gelanceerd, naar de mening van de rapporteur niet toelaatbaar zijn.

Belangrijke standaard voor informatievrijheid op internet

Het is voor de eerste keer dat de VN zich zo duidelijk uitspreken over de bescherming van internetvrijheid. Niet alleen landen als China en Iran, maar ook Nederland, zullen bij hun internetbeleid rekening moeten houden met deze uitgangspunten. En als ze zich daar niet aan houden, kunnen ze hierop worden aangesproken.