Op dit moment mogen Nederlandse veiligheidsdiensten communicatie “uit de lucht” in bulk onderscheppen. Maar dat gaat misschien veranderen. De regering doet op advies van een toezichtsorgaan onderzoek naar de mogelijkheden om deze bevoegdheden uit te breiden.

Nederlandse veiligheidsdiensten hebben de bevoegdheid om “ongericht” communicatie te onderscheppen. Ze mogen onder bepaalde voorwaarden de recorder aanzetten (en vervolgens uit de bulk relevante gesprekken selecteren). Maar die opnamebevoegdheid is beperkt tot niet-kabelgebonden communicatie (denk aan satellietcommunicatie). Artikel 27 lid 1 van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten luidt: “De diensten zijn bevoegd tot het met een technisch hulpmiddel ongericht ontvangen en opnemen van niet-kabelgebonden telecommunicatie”.

De Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) adviseerde in een vorige week gepubliceerd rapport (PDF) te onderzoeken of die bevoegdheid niet moet worden uitgebreid naar het aftappen van communicatie via kabels (lees: internetkabels) (p. 38):

“Het onderscheid tussen kabelgebonden en niet-kabelgebonden communicatie doet naar het oordeel van de Commissie wat gedateerd aan. Het gebruik van kabels bij het internationale telecommunicatieverkeer is vanwege de grote capaciteit van de moderne glasvezeltechnologie toegenomen. Voor het telecommunicatieverkeer tussen de verschillende continenten wordt vaak gebruik gemaakt van kabels die op de zeebodem zijn gelegd. […] De Commissie heeft geen onderzoek verricht naar de (juridische) implicaties van een uitbreiding van de bevoegdheid van ongerichte interceptie naar kabelgebonden communicatie. Zij onthoudt zich dan ook van een standpunt hierover. De Commissie acht het wel van belang dat hier onderzoek naar wordt verricht.”

Minister Hillen van Defensie grijpt dit advies met beide handen aan en kondigt een onderzoek aan (PDF) naar een uitbreiding van de aftapbevoegdheden van de Nederlandse veiligheidsdiensten:

“De CTIVD geeft in overweging te bezien of het, met inachtneming van de privacybescherming, noodzakelijk is dat aan de MIVD (en de AIVD) ruimere bevoegdheden worden toegekend die beter aansluiten op de (gewenste) praktijk. […] De thans in de wet opgenomen regeling is inmiddels al weer tien jaar oud en geënt op de praktijk welke ten tijde van de voorbereiding en de totstandkoming van de wet gold. Deze regeling is in de loop der jaren in toenemende mate gaan knellen. De toegenomen digitalisering van de samenleving en de technologische ontwikkelingen in het afgelopen decennium vergen niet alleen een herziene visie op de toepassing van Sigint [signal intelligence, aftappen, OvD] door MIVD en AIVD, maar tevens een toekomstbestendig (en zoveel mogelijk technologie-onafhankelijk) juridisch kader.”

Een doemscenario? De NSA, die in de Verenigde Staten aftapt voor de veiligheidsdiensten, heeft rond 2001 in het geheim en zonder rechterlijke toestemming het internetverkeer van miljoenen gewone Amerikanen opgenomen en geanalyseerd. Dit is pas jaren later aan het licht gekomen doordat een technicus bij AT&T, Mark Klein, dit ontdekte en de klok luidde. De Electronic Frontier Foundation heeft de massale inbreuk samengevat in een grafiek:

De Nederlandse regering zal in de loop van 2012 het parlement hierover informeren. Hoewel het ongericht aftappen van satellietverkeer al verstrekkend is, gaat het aftappen van internetkabels helemaal ver. Het lijkt bijna onvermijdelijk dat hierdoor een groot deel van de onverdachte internetter in het vizier van de veiligheidsdiensten opduikt. We zullen dit op de voet volgen.

Het rapport bevat overigens nog meer interessant nieuws. Binnenkort meer op deze blog.

Update: De suggestie dat het CTIVD  onderdeel is van het parlement is aangepast.