Bits of Freedom komt op voor jouw internetvrijheid, nu en in de toekomst. Maar volgens het beeld dat Jonathan Zittrain schetst in zijn boek The Future of the Internet, is de toekomst van het open en vrije internet helemaal niet zo rooskleurig. Internetters zullen volgens Zittrain namelijk steeds vaker kiezen voor gesloten en gecontroleerde apparaten en diensten. Hoe zit dat? En hoe kunnen we het tegengaan?

Zittrain beschrijft hoe het internet decennia geleden is begonnen als hobbyproject voor het vrij kunnen delen van informatie. Dit heeft er uiteindelijk toe geleid dat we meer dan 15 jaar geleden massaal een internetkabel in onze PC’s konden pluggen en het vrije ‘World Wide Web’ konden betreden. PC’s en het internet waren in principe open voor nieuwe toepassingen van iedereen die dat wilde, waardoor het internet een broedplaats werd voor innovatie. Helaas is dit nu lang niet meer altijd het geval. Vrijheid en openheid op het internet is tegenwoordig steeds minder vanzelfsprekend. Je gegevens worden opgeslagen en geanalyseerd en je internetverkeer wordt afgeknepen en geblokkeerd. En er staat ons meer te wachten volgens Zittrain. In zijn boek schetst hij namelijk het beeld van een toekomstige lockdown van het internet.

Hoe ziet die toekomst er volgens Zittrain uit?

Zittrain waarschuwt ons voor een verschuiving van het open internet naar een gesloten en gecontroleerde variant. Dit noemt hij een lockdown van het internet. Deze toekomst schrijft hij toe aan de opkomst van afgesloten apparaten en internettoepassingen die door commerciële organisaties op de markt worden gebracht:

“The future is not one of generative PCs attached to a generative network. It is instead one of sterile appliances tethered to a network of control.”

Deze toepassingen noemt hij tethered appliances: specifieke toepassingen en apparaten die steeds meer de plaats van de generieke varianten zoals de PC innemen (Zittrain gebruikt in het boek de iPhone en Xbox als voorbeeld). Gebruikers kunnen zonder toestemming van de aanbieder geen nieuwe code van derde partijen aan deze gesloten toepassingen en apparaten toevoegen. Bovendien kunnen tethered appliances op afstand gecontroleerd en aangepast worden door de aanbieder (‘tethered’ betekent letterlijk ‘aangelijnd’). De behoefte aan deze gesloten apparaten is volgens Zittrain mede ontstaan door slechte code en virussen die steeds meer invloed hebben op de prestatie van generieke PC’s. Gebruikers kiezen massaal voor veiligheid en gemak, ten koste van vrijheid. De overhand die dit soort apparaten krijgt, zal echter innovatie beperken en surveillance en controle in de hand spelen.

Beperking van innovatie en toename van controle

De tethered appliances zijn op het eerste gezicht goede oplossingen voor gebruikers. De toepassingen zijn vaak zo gesloten dat er weinig fout kan gaan. Ze worden regelmatig geüpdatet en ze zijn nog modieus ook. Dit heeft uiteraard wel tot gevolg dat je volledig afhankelijk bent van de aanbieder met zijn dichtgetimmerde systeem. Je kunt daardoor in de toekomst niet meer met een generieke PC in je garage de nieuwste innovatie ontwikkelen (ironisch genoeg daar waar Apple ook begon). Ook een initiatief als Wikipedia zou volgens Zittrain veel moeilijker op te zetten zijn zonder een open PC en neutraal internet.

Door massaal over te stappen op tethered appliances raken aanbieders steeds dieper verwikkeld in ons leven, waardoor zij steeds meer controle kunnen uitoefenen:

“Those who control the tethered appliance can control the behavior undertaken with the device…”

Zittrain geeft ons drie vormen van controle die de aanbieders hebben:

• Preemption: het ontwerpen van toepassingen ter bestrijding van ongewenst gedrag na aanschaf. Bijvoorbeeld het beperken van het aantal afspeeluren in Spotify.
• Specific Injunction: het verwijderen van specifieke content bij specifieke gebruikers of groepen. Bijvoorbeeld het verwijderen van opnames van de  digitale videorecorder van TiVo-gebruikers vanwege inbreuk op auteursrecht of door reputatieschade.
• Surveillance: de tethered appliances hebben altijd de mogelijkheid om informatie terug te sturen naar de fabrikant. Dit betekent dat alles wat jij doet binnen een tethered appliance gedeeld wordt met de aanbieder. Zo weet TiVo precies wat en wanneer jij kijkt of weet Apple altijd waar je bent.

Hoe kunnen we een lockdown tegengaan?

Volgens Zittrain kan informatietechnologie het beste ontwikkeld worden met generieke technologie in zijn kern. Volgens hem kan bijvoorbeeld Apple alsnog een tethered appliance aanbieden, maar dan wel een die draait op een generiek systeem als Linux. Zo krijgt de gebruiker zijn comfort, maar staat de toepassing ook open voor innovatie van buitenaf. Generieke en niet-generieke technologieën kunnen zo eerlijk concurreren en sluiten elkaar daarom ook niet uit. Daarnaast is de verantwoordelijkheid van de gebruikers essentieel. Zij zijn degene die de tethered appliances in grote getalen gebruiken. Gebruikers moeten volgens Zittrain het internet zien als iets waar zij zich mee identificeren en waar ze zelf onderdeel van uitmaken. Ze moeten zich bewust worden dat content niet zomaar iets is dat voorzien wordt door een iPhone of Spotify, maar dat op verschillende manieren gedeeld kan worden. Op die manier kunnen we een totale lockdown van het internet voorkomen.

Wij vinden de visie van Jonathan Zittrain erg inspirerend. Uiteraard is deze breder dan we hier schetsen. Je kunt hieronder een presentatie van Zittrain over zijn visie bekijken die trouwens veel humor bevat: