Door filtering raken de ruimtes die we op internet betreden steeds verder gepersonaliseerd. Zo worden bijvoorbeeld onze zoekresultaten steeds minder divers. Volgens Eli Pariser belandt iedere internetter daardoor in een zogenaamde ‘filter bubbel’ waardoor we steeds minder van de werkelijkheid zien. In zijn boek The Filter Bubble waarschuwt hij ons voor de negatieve maatschappelijke gevolgen hiervan. Wij bekijken wat die bubbel precies is en belichten één van die negatieve gevolgen.

Wat is een filter bubbel?

Volgens Pariser komt iedere internetter door een combinatie van zijn surfgedrag en de gepersonaliseerde diensten van bijvoorbeeld Google en Facebook terecht in een persoonlijke, afgeschermde bubbel. Binnen deze ruimte word je alleen geconfronteerd met content die op basis van jouw surfgedrag geselecteerd is. Dit komt bijvoorbeeld door cookies die ongezien op je computer worden geplaatst en jouw surfgedrag volgen. Of als je bent ingelogd in Google of Facebook en de aanbieder op basis van jouw profiel specifieke content en berichten toont. Pariser geeft het voorbeeld van twee van zijn vrienden die op ‘BP’ googelen. De eerste krijgt reclame en investeringsinformatie van de oliemaatschappij BP te zien. Persoon twee ziet daarentegen nieuws over de BP olieramp in de Golf van Mexico. Twee totaal verschillende voorselecties die kunnen leiden tot een andere beeldvorming. We raken volgens hem op deze manier steeds verder opgesloten in onze eigen bubbel met – voor ons – bekende informatie en voorkeuren. Dit betekent dat we minder met nieuwe informatie en nieuwe mensen in aanraking komen. Pariser waarschuwt ons voor deze negatieve maatschappelijke effecten van de filter bubbel. Hij bekijkt deze filter hierbij vanuit verschillende invalshoeken. Eén daarvan is serendipiteit, een verschijnsel dat door de filter bubbel dreigt te verdwijnen.

Gevolgen van een filter bubbel

Pariser omschrijft serendipiteit  als ‘het doen van toevallige ontdekkingen’:

“The word serendipity originates with the fairy tale “The Three Princes of Serendip,” who are continually setting out in search of one thing and finding another. In what researchers call the evolutionary view of innovation, this element of random chance isn’t just fortuitous, it’s necessary. Innovation requires serendipity.” (Pariser)

Je kunt serendipiteit zien als een soort toevalstreffers van iets waar je nooit aan gedacht hebt of waar je opeens bij uitkomt. Volgens Pariser leidt dit tot innovativiteit doordat het helpt bij het verkennen van nabijgelegen ideeën, dingen of mensen die baanbrekend kunnen zijn. Hierdoor zijn volgens Pariser bijvoorbeeld vele belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen gedaan. Maar doordat onze internetomgeving wordt aangepast aan onze persoonlijke voorkeuren komen we steeds minder vaak met nieuwe ontdekkingen in aanraking. Stel je bijvoorbeeld eens voor dat een aanhanger van politieke partij ‘X’ alleen maar wordt bevestigd in zijn ideeën door beperkte diversiteit op het internet. Hij creëert een wereldbeeld dat ver van de realiteit afstaat, maar wel directe gevolgen kan hebben voor deze realiteit.

Serendipiteit als bouwsteen van vrij en open internet

Serendipiteit is een erg belangrijke bouwsteen van het internet, want het leidt tot innovatie en diversiteit. Dit zijn waarden die we alleen kunnen behouden met een vrij en open internet. Het is niet per se verkeerd om filters te gebruiken om de immense hoeveelheid informatie die het internet biedt terug te brengen tot de voor jou meest relevante. Het is echter onwenselijk als andere partijen, zoals zoekmachines, deze zoekresultaten automatisch filteren op basis van criteria die jij in dat geval niet het meest relevant acht.

Hoe voorkomen we een filter bubbel?

Pariser geeft een aantal concrete oplossingen voor internetters op zijn website. In zijn boek geeft hij uitgebreider advies. We lichten er één punt uit dat wij belangrijk en interessant vinden: Pariser stelt voor dat internetters meer macht moeten krijgen over hun eigen filters en duidelijk geïnformeerd moeten worden over hoe er gefilterd wordt. Persoonlijke data is persoonlijk eigendom. Jij bepaalt zelf of en hoe er gefilterd wordt. Verder geeft hij het advies om bij onszelf te beginnen door onze online route te variëren. De meeste mensen navigeren namelijk dagelijks langs dezelfde set aan websites.

Pariser pleit dus voor een bewustere omgang met filters door organisaties en hij vindt dat we ons bewust moeten worden van de filters die onze internetervaring bepalen. In de onderstaande TED talk van Pariser kun je het nog eens rustig terugzien. Heb jij trouwens nog tips of advies voor het doorbreken van de bubbel?