Het ministerie van Veiligheid en Justitie is druk met de evaluatie over de effecten van de Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens. Wij waren er als de kippen bij en hebben het ministerie geadviseerd. Waar moet zeker aandacht voor zijn en wat is belangrijk om te onderzoeken?

Meer weten over de evaluatie en de bewaarplicht? Lees Wat móet er in de evaluatie bewaarplicht?

Afgelopen donderdag sprak Bits of Freedom met onderzoekers van het ministerie van Veiligheid en Justitie over de evaluatie. We hebben hebben uit de doeken gedaan waar de onderzoekers in ieder geval naar moeten kijken. We hebben ook uitgelegd hoe bizar groot de inbreuk op jouw privacy is. De bewaarplicht houdt kort gezegd in dat de provider die jou je internet- of telefoonverbinding levert, verplicht is gegevens te bewaren over met wie jij het afgelopen jaar contact hebt gehad. En ze moeten onthouden waar je toen steeds was. In sommige situaties moeten ze ook zes maanden lang bijhouden met wie je gemaild hebt. Ook gegevens over de vertrouwelijke gesprekken met je huisarts of advocaat worden verplicht bewaard. Uit al die gegevens valt bovendien een groot deel van je sociale netwerk af te leiden.

Het is dus van groot belang dat bij de evaluatie erkend wordt dat de bewaarplicht een enorme inbreuk maakt op jouw privacy. De belangrijkste juridische vraag is of de bewaarplicht noodzakelijk, proportioneel, effectief en subsidiair is. Dan kan worden vastgesteld of de bewaarplicht inderdaad in strijd is met het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer zoals dat is vastgelegd in artikel 8 van het EVRM. Wij zijn er van overtuigd dat dat het geval is. Verder zullen de onderzoekers van het ministerie in de evaluatie ook moeten aantonen dat het doel waarvoor de bewaarplicht is geïntroduceerd (het bestrijden van ernstige criminaliteit) is behaald. Dat moet deze keer met een robuuste onderbouwing. Aan mooie anekdotes hebben we niets.

En dan zijn er nog tal van andere punten die aandacht vragen. De evaluatie zal moeten beoordelen of zorgvuldig met de gegevens wordt omgegaan. Dat betekent dat moet worden gecontroleerd of de beveiliging van de gegevens voldoende is, of onbevoegde toegang tot gegevens voorkomen wordt, of opgeslagen gegevens tijdig verwijderd worden en of de vordering van deze gegevens door opsporings- en inlichtingendiensten altijd rechtmatig is. De evaluatie moet ook aandacht besteden aan het gebruik van de bewaarde gegevens voor andere doelen dan de bestrijding van ernstige criminaliteit. Ten slotte moet gekeken worden naar jouw recht op inzage. De providers, en indirect ook de opsporings- en inlichtingendiensten, weten precies waar jij een jaar geleden was. Maar als jij om inzage in die gegevens vraagt, krijg je de deksel op je neus.

We vertrouwen er op dat het ministerie van Veiligheid en Justitie grondige evalueert. Tot nu toe hebben de Europese Commissie en de Nederlandse regering de noodzaak van het bewaren van gegevens over het communicatiegedrag van nagenoeg alle zestien miljoen Nederlandse burgers nooit steekhoudend aangetoond. Het is dus erg belangrijk dat dat nu wel eens goed gebeurt – en dat weet het ministerie ook. Wij hebben het ministerie geholpen aan een goede start. We zijn erg benieuwd naar de conclusies van het rapport dat begin september gepresenteerd moet worden.