Zoals we eerder blogden is een wijzigingsvoorstel voor de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (Wiv) in de maak, dat het mogelijk moet maken om internetverkeer op grote schaal te onderscheppen. Terwijl de wijziging in een vergevorderd stadium is, kondigde minister Spies onlangs aan dat ze de oude wet nog even vlug zou laten evalueren. Dat is te laat: een wetswijziging mag alleen plaatsvinden als de noodzaak daarvan vaststaat, en dat kan pas blijken uit de evaluatie. Uitbreiding van de Wiv mag dan ook alleen als aan strenge eisen is voldaan. Daarom schreven wij een brief aan Spies met daarin zes punten waarop de evaluatie beter moet:

• Het parlement moet tijdig en zo volledig mogelijk over de resultaten van de evaluatie worden geïnformeerd. Dat kan niet als het parlement pas in een zeer laat stadium van die resultaten op de hoogte wordt gesteld, zoals bij nota van wijziging. Het wijzigingsvoorstel mag daarom pas bij de Tweede Kamer worden ingediend als de resultaten van de evaluatie daarin zijn verwerkt.
• Om te voorkomen dat de evaluatie anticipeert op de inhoud van het wijzigingstraject – dat reeds in een vergevorderd stadium is – moet het onderzoek worden uitgevoerd door een wetenschappelijk onderzoeksinstelling die op geen enkele andere wijze betrokken is bij het wijzigingstraject of anderszins bekend is geworden met de inhoud daarvan.
• De begeleidingscommissie die het evaluatieonderzoek begeleid moet naast vier de vertegenwoordigers van de betrokken departementen bestaan uit ten minste één deskundige die bijzondere kennis heeft van het grondrecht op privacy en het grondrecht op communicatievrijheid. Dit vanwege het vrijheidsbeperkende karakter van de bevoegdheden die in de Wiv worden geregeld.
• Volledige openbaarheid van het evaluatierapport vereist niet alleen dat het rapport zelf maar ook alle onderliggende documenten openbaar worden gemaakt. Bij het openbaar maken deze informatie, zou de begeleidingscommissie een belangrijke toezichthoudende functie kunnen vervullen. Om te zorgen dat een juiste belangenafweging plaatsvindt, is dan wel vereist dat de commissie naast de vier vertegenwoordigers van de betrokken departementen ook uit ten minste vier onafhankelijke experts bestaat.
• In de huidige aanpak zijn de belangen van burgers onvoldoende vertegenwoordigd. Om dit te veranderen zouden belangenorganisaties moeten worden uitgenodigd om op de uitkomst van de evaluatie te reageren. Dit moet te gebeuren voordat het evaluatierapport in definitieve vorm is opgesteld, zodat de bijdragen van deze organisaties hierin nog kunnen worden meegenomen.
• Voor zover de evaluatie suggesties doet voor eventuele wijzigingen van de Wiv moeten deze, als ze een privacy-beperkend karakter hebben, voldoen aan de vereisten van de motie-Franken. Kort gezegd: de noodzaak, proportionaliteit, subsidiariteit en effectiviteit van deze maatregelen moet vooraf worden aangetoond. En de maatregelen moeten worden vooraf  gegaan door een impact assessment en zijn voorzien van een horizon- en evaluatiebepaling.

Lees hier ons volledige advies aan minister Spies.