Sinds de jaren ’90 is de privacy van Nederlandse burgers op steeds meer manieren beperkt: de DNA-databank, identificatieplicht, cameratoezicht, bewaarplicht, stealth-sms. En er komen alleen maar meer bevoegdheden bij. Een inhoudelijk debat over het nut en de noodzaak van deze bevoegdheden komt maar niet van de grond. De reden hiervoor is dat de kosten en baten van privacyinbreuken erg vaag zijn, zegt gastblogger Ruud Wetzels.

Persoonlijke kosten onduidelijk
In de eerste plaats zijn de persoonlijke kosten van het inleveren van privacy onduidelijk. Dit komt omdat privacy niet makkelijk te definiëren of te meten is. Vervolgens kan dan ook niet duidelijk zijn wanneer er te veel of te weinig van is, of wat de schade is die wordt aangericht bij het beperken ervan. Je hoeft alleen maar naar de geschiedenis te kijken om een idee te krijgen van de mogelijke persoonlijke kosten van het op grote schaal en gedetailleerd monitoren van grote groepen burgers.

Financiële kosten onduidelijk
Ten tweede: de financiële kosten van het beperken van de privacy zijn onduidelijk. Die kosten zijn er natuurlijk wel; grote IT-systemen zijn notoir ingewikkeld en dus duur. Daarnaast kosten de mensen die alle verzamelde informatie moeten analyseren en beheren ook geld. Echter, de financiële discussie wordt in dit verband niet of nauwelijks gevoerd. In een tijd waarin er miljarden op de zorg bezuinigd wordt, waarin er meer dan een miljoen huishoudens zuchten onder een hypotheek die onder water staat, en waarin de koopkracht van iedereen sterk is gedaald, is het schandalig dat de overheid geen inzicht geeft in wat deze bevoegdheden ons eigenlijk kosten. Het is de verantwoordelijkheid van de overheid om hier open in te zijn, maar dat is ze nauwelijks. Hoewel het privacydebat natuurlijk niet alleen over financiële kosten moet gaan, kan het een begin zijn om het inhoudelijke debat op te starten.

Baten van privacy
Hoe zit het dan met de baten? Zijn we veiliger nu we nagenoeg geen privacy meer hebben? Het vreemde is dat dit zo mogelijk nog onduidelijker is. Niemand weet hoeveel baat we hebben bij dit nog nooit eerder vertoonde gebrek aan privacy. We leveren privacy in, we financieren dit als belastingbetaler tijdens een economische crisis, en we weten eigenlijk helemaal niet wat ons dit oplevert. Hoeveel levens zijn er gered doordat de overheid altijd kan zien waar we ons bevinden? Hoeveel aanslagen zijn er voorkomen? Hoeveel veiligheid hebben die naar schatting meer dan een miljoen camera’s in Nederland ons gebracht? Wat hebben we eraan gehad dat we niet meer anoniem een email kunnen versturen zonder dat de overheid meeleest? Niemand die er een antwoord op geeft. De meest waarschijnlijke reden hiervoor is dat de baten qua verhoogde veiligheid er nauwelijks zijn, anders zou de overheid deze informatie wel bekend maken.

Geef de feiten
Het privacydebat kenmerkt zich aan de ene kant door snelle oneliners (wie niks te verbergen heeft…) en aan de andere kant door een gebrek aan feiten. De Nederlandse burger heeft recht op deze feiten, over wat er gebeurt met ons belastinggeld, en over wat burgers er nu concreet aan hebben dat de overheid ze constant wil bespioneren. Alleen als deze informatie beschikbaar wordt, is er een inhoudelijke discussie mogelijk. Alleen dan kan de overheid de terechte angst bij de burger wegnemen dat de persoonlijke en financiële kosten van het beperken van privacy veel hoger zijn dan de veiligheid die het oplevert.