Eerst adviseerde de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten om de notificatieplicht af te schaffen. Toen adviseerde de Commissie om de tapmogelijkheden van de geheime diensten uit te breiden. En nu verdedigt CTIVD-voorzitter Bert Van Delden zelfs de regeringsplannen om Nederland massaal af te luisteren. Dat past niet bij een onafhankelijke toezichthouder. Van Delden moet daarom opstappen,

Regering heeft plannen om internet massaal af te luisteren

De regering heeft al een tijd geleden aangekondigd dat zij de geheime diensten de mogelijkheid wil geven om op grote schaal het internet te kunnen onderscheppen. Op dit moment mogen geheime diensten wel ongericht – dus op grote schaal – verkeer uit de lucht onderscheppen.

Verkeer via de kabel mogen zij echter slechts gericht – dus specifiek op één persoon – onderscheppen. Dat wil de regering veranderen: geheime diensten zouden ook verkeer via de kabel ongericht moeten kunnen onderscheppen.

Met andere woorden: wat de Amerikaanse afluisterdienst NSA en de Engelse afluisterdienst GCHQ doen, zouden de Nederlandse geheime diensten ook moeten kunnen. Dat zou betekenen dat de AIVD al onze emails, foto’s, websitebezoeken, telefoontjes etc. zou kunnen onderscheppen en analyseren.

Van Delden en CTIVD verdedigen de geheime diensten

In een interview met de Volkskrant van vorige zaterdag verdedigt Van Delden deze plannen. Hij vindt het niet gek dat de geheime diensten meegaan met de techniek (lees: de mogelijkheid om álle verkeer te onderscheppen, te analyseren en op te slaan).

En tussen neus en lippen door laat hij vallen dat hij het ook wel begrijpt als de geheime diensten de wet overtreden om te voorkomen dat er ‘iets’ gebeurt. Hij vergelijkt dit nieuwe massale afluistersysteem waaraan wordt gebouwd met een cirkelzaag: gevaarlijk, maar wel handig.

Dit is de eerste keer dat Van Delden zich publiekelijk zo hard maakt voor de geheime diensten en de afluisterplannen in het bijzonder. Maar al in 2009 adviseerde de Commissie geheel ongevraagd dat de notificatieplicht – op grond waarvan iedereen die is afgeluisterd na verloop van tijd wordt geïnformeerd – kon worden afgeschaft. En in 2011 heeft de CTIVD in een rapport aan de regering zelfs geadviseerd om onderzoek te doen naar de invoering van zo een massale internettap.

Toen schreef de Commissie dat de huidige bevoegdheden namelijk ‘wat gedateerd’ aandeden. En wie schetst onze verbazing: niet meer dan twee weken daarna greep de regering dit advies met beide handen aan. Zij kondigde aan dat de wet gaat worden herzien.

Toezichthouder, houd je bij je leest

Wat Van Delden blijkbaar is vergeten, is dat de de Commissie een beperkte taakomschrijving heeft. De Commissie hoort toezicht te houden op de uitvoering van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Over haar bevindingen kan de Commissie de regering vervolgens adviseren. Ook adviseert de Commissie de regering over klachten. Tot slot adviseert de Commissie over verslaglegging rond de uitoefening bijzondere bevoegdheden.

Het adviseren van de regering over gewenst beleid voor de geheime diensten is niet de taak van de Commissie. Het staat namelijk niet in de opdracht zoals die in de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten is omschreven. Dat is ook begrijpelijk, omdat het vormgeven van beleid zich slecht verhoudt met het houden van toezicht op de uitvoering van dat beleid.
Van Delden verliest onafhankelijkheid

Van Delden is ook uit het oog verloren dat de Commissie onafhankelijk zou moeten zijn. ‘De Commissie is een onafhankelijk toezichtsorgaan’, staat op de website van de Commissie. Die onafhankelijkheid is in de praktijk helaas ver te zoeken. De Commissie schrijft de geheime diensten zonder enige noodzaak naar de mond en de voorzitter van de Commissie praat zelfs goed dat de geheime diensten de wet overtreden.

Dit soort gedrag hoort niet bij een onafhankelijke toezichthouder. Die moet kritisch onderzoek doen naar de naleving van de wet en niet gratuite uitspraken doen over de wenselijkheid van bepaald beleid. Van Delden heeft zich onwaardig getoond als voorzitter van de Commissie en moet opstappen.

Update: de CTIVD blijkt twee jaar lang al op de hoogte te zijn van de aanschaf van het afluistersysteem dat nog niet gebruikt mag worden, maar hierover de Tweede Kamer niet geïnformeerd te hebben.