Vandaag publiceerde de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) een rapport dat bijna net zo lang als langverwacht is. De Commissie heeft onderzocht hoe de Nederlandse geheime diensten met gegevens omgaan en of ze zich daarbij aan de wet houden. De belangrijkste conclusies uit het rapport lees je hier.

Eerder vandaag kwam het Ministerie van Binnenlandse Zaken met haar standpunt over de komst van de massale internettap. Conclusie: minister Plasterk zegt geen ja, maar ook zeker geen nee tegen sleepnetsurveillance.

Tegelijk met dit standpunt werd een rapport van de CTIVD over het gebruik van telecommunicatie door de geheime diensten gepubliceerd. De CTIVD heeft onderzocht hoe de geheime diensten gegevens gebruiken, opslaan, analyseren en doorgeven en of dat wel allemaal binnen de lijntjes van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten gebeurt. De meest interessante conclusies hebben we alvast voor je uit het bijna honderd pagina’s tellende rapport gevist.

Misschien wel de meest schokkende constatering van de CTIVD: in de zomer van 2011 geconstateerde wetsovertredingen vinden nog altijd plaats. De MIVD doorzoekt “de bulk aan communicatie om potentiële ‘targets’ te identificeren of te duiden” en de CTIVD beoordeelt dat als onrechtmatig. De dienst overtreedt de wet dus stelselmatig. Dat toont nóg een probleem met de huidige wetgeving: zonder handhaving kunnen de Nederlandse geheime diensten straffeloos de regels negeren.

Een ander belangrijk punt: door snelle technologische ontwikkelingen zijn de huidige waarborgen niet langer afdoende. In de eerste plaats vindt veel meer communicatie via het internet plaats. In de tweede plaats zijn de mogelijkheden van de geheime diensten om die communicatie af te tappen, op te slaan en te analyseren enorm gegroeid. Het is de combinatie van de explosieve groei van beschikbare gegevens en de toegenomen capaciteiten van de diensten die er voor zorgt dat de waarborgen tegen privacy-inbreuken inmiddels onder de maat zijn. We schreven het al eerder: meer technologische mogelijkheden vereisen terughoudendheid en betere waarborgen.

De onthullingen van Snowden maken ook dat de Nederlandse geheime diensten hun hechte samenwerking met- en hun vertrouwen in collega’s uit andere landen moeten heroverwegen. Van de wetgever mogen de AIVD en de MIVD wel gegevens uitwisselen met hun buitenlandse counterparts, maar dan moeten die diensten wel de mensenrechten en de eigen wetgeving respecteren. De CTIVD is “van mening dat het in het licht van de onthullingen van de afgelopen periode gewenst is om na te gaan of dit vertrouwen nog steeds terecht is.”

Met ander woorden: niet de bevoegdheden, maar de waarborgen moeten worden uitgebreid.