Als je niet weet dat de politie jouw communicatiegedrag heeft onderzocht, kun je ook niet bij de rechter laten toetsen of dat terecht was. Daarom is het belangrijk dat het Openbaar Ministerie je vertelt wanneer de politie in je gegevens heeft geneusd. Dat is nu nog zo geregeld, maar de regering wil die verplichting schrappen.

Dit is de eerste in een serie van vier artikelen over het voornemen van de minister van Veiligheid en Justitie om de notificatieplicht in te perken. Het tweede artikel laat zien dat de politie met dezelfde bevoegdheden steeds meer is kunnen gaan doen en dat dus juist meer bevoegdheden nodig zijn. Het derde artikel stelt dat de regering de politie van het juiste gereedschap moet voorzien, in plaats van waarborgen in te perken. De regering kan geen bezwaar hebben, is de insteek van het laatste artikel.

Wat is die notificatieplicht eigenlijk?

Het Openbaar Ministerie is verplicht om, na afloop van een onderzoek van de politie, jou te vertellen welke bijzondere opsporingsbevoegdheden de politie tegen je heeft ingezet. Ze moet dat doen als je er niet al op een andere manier achterkomt, bijvoorbeeld in een strafzaak. Dat kan gebeuren als je op een gegeven moment geen verdachte meer bent of als een zaak wegens gebrek aan bewijs wordt gestopt.

Die notificatieplicht (wettekst) geldt voor een aantal opsporingsbevoegdheden zoals het opvragen van gegevens over je communicatiegedrag, het overnemen van het mobiele telefoonverkeer door de inzet van valse zendmasten, het betreden van “een besloten ruimte niet zijnde een woning” of het aftappen van iemands internetverbinding.

Waarom is de notificatieplicht belangrijk?

De controleerbaarheid van de inzet van bijzondere opsporingsbevoegdheden is een essentiële waarborg voor het respect van jouw grondrechten omdat het een kritische en verantwoordelijke toepassing afdwingt. Als zo’n opsporingsmiddel tegen je is ingezet, dan moet je dat bij de rechter kunnen laten toetsen.

Maar dan moet je natuurlijk wel van die inzet op de hoogte zijn. Als je niet weet dat de politie je in haar vizier heeft gehad, kun je daarmee ook niet naar de rechter. De rechters van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens beschouwen de mogelijkheid om achteraf de rechtmatigheid van heimelijke surveillance te kunnen laten toetsen dan ook een “important safeguard against the improper use of special means of surveillance.”

Wat en waarom wil de regering nu precies?

De regering wil de plicht tot notificeren schrappen (pdf) voor onder meer de hierboven genoemde bevoegdheden, zoals het opvragen van gegevens over je communicatiegedrag. In de toelichting op de wet stelt de regering ten onrechte dat die bevoegdheden “geen, of slechts een zeer geringe inbreuk” op de persoonlijke levenssfeer van de betrokken burgers zouden maken.

De regering wil graag “het presterend vermogen van de politie versterken.” Ze wil dat hetzelfde aantal politiemensen meer gedaan krijgt door de “administratieve lasten” in te perken. Op zich een nobel streven, toch?

Wat nu?

Toch gaat dit voorstel daarin niet helpen. Of niet genoeg, zo je wilt. Morgen leggen we uit waarom juist meer, in plaats van minder, waarborgen nodig zijn. Een dag later leggen we uit dat de regering het probleem van “administratieve lasten” het beste bij de bron kan oplossen. Tenslotte vertellen we je graag hoe dat ook zorgt voor een betere bescherming van de kwaliteit van politieonderzoeken en van jouw privacy.