Al bijna zevenduizend keer riepen klanten via stopdebewaarplicht.nu hun telefonie- en internetprovider op om te stoppen met de bewaarplicht. Ze zijn boos op hun provider omdat die de Grondwet negeert. De providers reageren dat de initiatiefnemers van de site beter hun pijlen op de overheid kunnen richten en dat ze zich aan de wet moeten houden. Die kritiek is echter misplaatst.

Op grond van de Wet bewaarplicht bewaren providers langdurig gegevens over het communicatiegedrag en de locatie van hun klanten. In een reactie op die stortvloed van oproepen om daarmee te stoppen zeggen de meeste providers dat ze wel moeten. Ze zeggen iets als:

“De wetgeving in Nederland is nog van kracht totdat de wetgever die heeft ingetrokken of gewijzigd. We houden ons aan de wet- en regelgeving in Nederland”.”

De realiteit is echter precies andersom. Omdat de minister heeft erkend dat de wet in strijd is met een Europees mensenrechtenverdrag mag de wet niet meer worden uitgevoerd volgens de Grondwet. En als providers zich aan die wet zouden houden, dan zouden ze juist stoppen met het bewaren van al die gevoelige gegevens. Heel ingewikkeld is dat niet.

De wet zegt: stop met de bewaarplicht

De brief die de regering aan het parlement stuurde citeerde een deel van een advies van de Raad van State, een adviesorgaan van de regering en het parlement:

”De Afdeling advisering [van de Raad van State] stelt vast […] dat toetsing van de Wet bewaarplicht […] aan het Handvest van de grondrechten tot de conclusie leidt dat deze wet, net als de richtlijn dataretentie, in strijd is met […] het Handvest van de grondrechten.”

En de regering is het met die zienswijze (dat de Wet bewaarplicht in strijd is met een Europees mensenrechtenverdrag), want ze schrijft er achteraan:

“Hieruit vloeit voort dat de nationale wetgeving moet worden aangepast voor zover deze niet in overeenstemming is met het Handvest van de grondrechten. De Nederlandse regering kan deze zienswijze onderschrijven.”

En dan komen we bij de Grondwet. Daarin zijn regels opgenomen over de verhouding tussen onze wetten en al die internationale verdragen. Artikel 94 zegt:

“[…] geldende wettelijke voorschriften vinden geen toepassing, indien deze toepassing niet verenigbaar is met een ieder verbindende bepalingen van verdragen en van besluiten van volkenrechtelijke organisaties.”

De Grondwet zegt dus eigenlijk: als een op zichzelf geldige wet in strijd blijkt te zijn met internationale verdragen, zoals dat Handvest, dan wordt die wet niet toegepast. Zo’n wet mag dus niet worden uitgevoerd. Niet door de overheid, maar ook niet door providers.

Providers: jullie verantwoordelijkheid is groot – neem die ook

Providers hebben een grote verantwoordelijkheid, die bijna elk van hen nu niet nemen. Hen wordt door hun klanten ontzettend veel en enorm gevoelige gegevens toevertrouwd. Ze zijn verplicht, niet alleen juridisch, maar ook ethisch, om daar zeer terughoudend en voorzichtig mee om te springen. Dat betekent dat ze niet meer mogen opslaan dan strikt noodzakelijk is en dat ze zich strak aan de wet moeten houden.

Natuurlijk hebben de providers gelijk als ze zeggen dat onze minister van Veiligheid en nog iets de handhaving zou moeten opschorten. Dat neemt niet weg dat providers hun eigen verantwoordelijkheid hebben. Zij kunnen niet zeggen dat ze zich nog altijd aan de wet houden als overduidelijk is dat de Grondwet de uitvoering van die wet verbiedt.

En natuurlijk hebben de providers gelijk als ze zeggen dat de regering die wet nu wil aanpassen. Maar daarover ook geen misverstand: de minister draalt en draalt. Hij had een half jaar nodig voor de analyse van de Europese uitspraak en reageert met vertragingen en inhoudsloze antwoorden op vragen uit het parlement en van providers. Het gaat nog eeuwen (ok, ok, vele maanden) duren voordat zo’n herziening van de wet doorgevoerd is: er is nog steeds geen voorstel aan de Tweede Kamer gestuurd.

Tot aanpassingen van de wet bestaat de bewaarplicht niet

En tot het zover is negeren zowel de regering als ook de providers de Grondwet als zij de bewaarplicht blijven uitvoeren. Dat doen we eigenlijk al vanaf het moment dat de wet van kracht werd, maar al helemaal sinds ook de minister erkende dat de wet in strijd is met een Europees mensenrechtenverdrag. Dat kan niet langer. Dat hebben de meer dan zevenduizend oproepen in de laatste paar dagen wel helder gemaakt.