Nederlandse burgers willen meer controle over hun gegevens, meer transparantie over hoe die gegevens worden verwerkt en dat bedrijven meer verantwoordelijkheid afleggen over de verwerking, dat blijkt uit een onderzoek van TNO.

In 2013 beloofde minister Kamp de privacybeleving van Nederlanders op het internet in kaart te brengen. TNO heeft nu dat onderzoek uitgevoerd. In de beginfase hebben wij ook gesproken met de onderzoekers en daarna hebben ze een aantal vragenlijsten afgenomen bij een deel van de bevolking. Het rapport en de begeleidende kamerbrief staan bomvol interessante informatie. De belangrijkste inzichten op een rij:

Burgers vinden privacy belangrijk

Zo stelt 82,5% van de Nederlandse burgers dat ze veel belang hechten aan privacy. Daarbij maakt opleiding of geslacht niet uit. Mannen en vrouwen, hoog- of laagopgeleid, iedereen vindt privacy erg belangrijk. Wel geven jongeren aan het iets normaler te vinden om informatie op het internet te delen, terwijl ouderen daar terughoudender in zijn.

Context en doelbinding belangrijk

De context waarbinnen gegevens worden gedeeld is belangrijk. Je deelt gegevens met je dokter omdat je weet dat hij het niet aan anderen mag doorvertellen. Daarnaast vertel je je dokter iets anders dan je baas. Het is dan ook geen verrassing dat het onderzoek laat zien dat mensen terughoudend zijn in het delen van hun gegevens als daarvoor het doel onduidelijk is (38,6%) of de noodzaak niet duidelijk (29,5%). Maar 4% stelt zonder nadenken informatie te delen. Wel geven veel mensen aan zich zorgen te maken, omdat ze niet zo goed weten wat er met hun gegevens gebeurt als ze die eenmaal hebben gedeeld. Maar 12% zegt te weten wie er bij hun gegevens kan. Dat is veel te weinig.

Gebrek aan vertrouwen in commerciële bedrijven

Opvallend is dat mensen zeggen minder vertrouwen te hebben in commerciële partijen (met name sociale netwerksites – zo’n driekwart van de ondervraagden vertrouwt ze niet) dan in overheidsorganisaties. Men vindt het moeilijk om over de overheid te oordelen. Daarnaast zijn mensen negatief over tracking als dat op een intransparante manier gebeurt. Zo’n 37% voelt zich ongemakkelijk bij het delen van informatie in ruil voor een gratis dienst.

Mensen slachtoffer geweest van verlies van privacy

Het is ook niet gek dat men aangeeft privacy belangrijk te vinden want zo’n 15% stelt het slachtoffer te zijn geweest van verlies of diefstal van zijn of haar persoonsgegevens. Dat getal kan nog hoger liggen, omdat mensen misschien niet op de hoogte zijn. Daarnaast geeft 1 op de 10 mensen nog eens aan het slachtoffer te zijn geweest van identiteitsfraude. Dat is behoorlijk veel.

Paradoxale toestanden?

Als bijna iedereen privacy belangrijk vindt, driekwart van de mensen sociale netwerksites niet vertrouwt, en 1 op de 10 het slachtoffer is geweest van identiteitsdiefstal, waarom delen we dan allemaal zo makkelijk informatie? Volgens dit onderzoek komt dat door peer pressure. Mensen zijn bang om belangrijke (sociale) informatie te missen, zoals verjaardagsuitnodigingen. De onderzoekers noemen dit de privacy paradox: mensen vinden privacy belangrijk, maar handelen er niet naar. Daarnaast lezen veel mensen de privacyvoorwaarden niet. Ook in Nederland. Net als in Australië en Canada geeft ongeveer de helft van de mensen aan privacyvoorwaarden te lezen. Hoewel dat significant meer is dan soms wordt geclaimd, is er toch nog een flinke groep die ze niet leest. Voornamelijk komt dat omdat mensen ze te lang vinden, en een klein aandeel omdat ze te ingewikkeld zijn. Daar kunnen bedrijven dus wat verbeteren.

Mensen willen controle

Want mensen willen wel degelijk controle over hun privacyinstellingen. 88,5% gebruikt ook beschermende software om gevoelige gegevens af te schermen en 68,4% past zijn of haar profielinstellingen aan. 80% van de mensen geeft aan hoe belangrijk zij het vinden dat zij ter controle inzage kunnen krijgen in hun gegevens. Wij hebben herhaaldelijk aangegeven dat die inzagemogelijkheden nog moeizaam lopen. Dat is ook één van de redenen waarom wij ooit de privacy inzage machine (PIM) in het leven hebben geroepen, maar dat vereist wel de medewerking van bedrijven. Dus ook daar ligt ruimte voor verbetering.

Mensen willen debat

Tot slot geeft men aan dat het belangrijk is dat hier over gesproken wordt. Er is nog te weinig bewustzijn en de rol van privacy loopt in verschillende domeinen door elkaar. Mensen kijken anders tegen privacy aan in relatie tot bedrijven dan waar het gaat om de rol van de overheid.

Kamp onderneemt actie

Minister Kamp heeft in ieder geval al aangegeven met de resultaten aan de slag te gaan. Zo zal hij een dienst lanceren die op veiliginternetten.nl bedrijven moet helpen met het opstellen van duidelijke en transparante voorwaarden. Kamp heeft voor het opstellen van die voorwaarden alleen met marktpartijen (en niet met ons) gesproken, dus we houden het in het oog. Ook vinden wij het belangrijk dat bedrijven scherp worden gehouden op het inzagerecht en moet duidelijker worden wie er allemaal bij bepaalde gegevens kan. Dat laatste zou ook duidelijker moeten in voorwaarden.