Breed interpreteren, dat is wat de juristen van geheime diensten in Amerika deden met de wetteksten die de bevoegdheden van die diensten regelden. Veel te breed, vinden de Amerikaanse rechters in hoger beroep nu. Het vonnis is lezenswaardig, want ook de Amerikaanse rechters erkennen de gevoeligheid van “metadata” en maken gehakt van “geheime wetgeving”.

Amerikaanse overheid overtrad eigen wetgeving

Op grond van de wet mochten Amerikaanse geheime diensten “any tangible thing” opeisen, zolang dat “thing” niet betrekking had op een Amerikaan en het nodig was voor een onderzoek naar terrorisme. De geheime diensten lazen dat als: we mogen alles vorderen, ook als het betrekking heeft op Amerikanen en ook als het niet direct in een anti-terrorismeonderzoek nodig is. En zo werd bij tenminste één van de providers alle gegevens over alle telefoon­gesprekken gevorderd. Doorlopend. Om zo een eigen archief aan te leggen.

De rechters “hold that the telephone metadata program exceeds the scope of what Congress has authorized” en dat de overheid hiermee de wet overtrad. De rechters hebben daarbij overigens alleen naar de wettekst gekeken, niet naar de Amerikaanse grondwet. De rechters maken tal van rake observaties (pdf) in hun vonnis, drie willen we hier graag benoemen:

1. Gedragsgegevens zijn gevoelige gegevens

In Nederland begint de term “metadata” steeds beter begrepen te worden. Al helemaal na het experiment dat Bits of Freedom samen met De Correspondent deed: Hoe je onschuldige smartphone bijna je hele leven doorgeeft aan de geheime dienst. Wij noemen die gegevens daarom gedragsgegevens. Dat die gegevens zo ontzettend gevoelig zijn, daar gaan de Amerikaanse rechters helemaal in mee:

“For example, a call to a single‐purpose telephone number such as a “hotline” might reveal that an individual is: a victim of domestic violence or rape; a veteran; suffering from an addiction of one type or another; contemplating suicide; or reporting a crime. Metadata can reveal civil, political, or religious affiliations; they can also reveal an individual’s social status, or whether and when he or she is involved in intimate relationships.”

2. Steeds meer gegevens gemakkelijker geanalyseerd

De huidige tijd maakt die data alleen maar gevoeliger, omdat er meer gegevens zijn dan ooit en vaker dan ooit die gegevens in een gestructureerde manier beschikbaar zijn en geautomatiseerd geanalyseerd kunnen worden:

“But the structured format of telephone and other technology‐related metadata, and the vast new technological capacity for large‐scale and automated review and analysis, distinguish the type of metadata at issue here from more traditional forms. The more metadata the government collects and analyzes, furthermore, the greater the capacity for such metadata to reveal ever more private and previously unascertainable information about individuals.”

En als burger kun je je er niet meer aan onttrekken:

“Finally, as appellants and amici point out, in today’s technologically based world, it is virtually impossible for an ordinary citizen to avoid creating metadata about himself on a regular basis simply by conducting his ordinary affairs.”

3. Parlement kent geen geheime wetten

Hoewel de rechters begrip hebben voor geheimhouding van bepaalde aspecten van de wet, maken ze gehakt van het de overinterpretatie door de diensten. Dat levert in feite een “geheime wet” op. En je kan niet met droge ogen beweren, zoals de Amerikaanse overheid deed, dat het parlement ergens mee ingestemd heeft als dat parlement niet wist waarmee zij instemde. De rechters:

“Congress cannot reasonably be said to have ratified a program of which many members of Congress – and all members of the public – were not aware. […] Finding the government’s interpretation of the statute to have been “legislatively ratified” under these circumstances would ignore reality.”

Ook in Nederland moeten we alert zijn

Ook de Nederlandse opsporings- en geheime diensten interpreteren wetgeving soms ruimer dan bedoeld. Zo brak de Nederlandse politie van op afstand in op een server van de Blackshades-malware, terwijl zij daarvoor geen bevoegdheid heeft (anders was de aangekondigde wet ook niet nodig). Het Openbaar Ministerie rechtvaardigde de inbraak met een beroep op een wetsartikel waarvan juristen zeggen: dat is nooit daarvoor bedoeld.