(Bijna-)monopolisten, zoals Twitter en Facebook, bepalen ons beeld van de wereld. Zij hebben daarmee een enorme verantwoordelijkheid. Maar eigenlijk zou het veel beter zijn als we daar niet blind op hoefden te varen.

Monopolie op onze vrijheid

Tussen jou en de rest van de wereld zit vaak een (bijna-)monopolist zoals Google, Facebook of Twitter. Veel van wat jij op internet hardop zegt, gaat via een van die bedrijven. Die bedrijven hebben daardoor enorm veel macht. Zij bepalen welke informatie jij mag delen en zij bepalen welke informatie jij te zien krijgt. De bedrijven geven vorm aan ons wereldbeeld. Zo haalde de hashtag #fuckdekoning weliswaar het nieuws, maar niet als het aan Twitter had gelegen: “[Het woord] ‘fuck’ is wel toegestaan, maar niet als trending topic.”

De reden waarom Twitter het woord ‘fuck’ als trending topic niet toestaat laat zich raden: het netwerk wil niet met dat soort woorden geassocieerd worden. Die vrijheid moet Twitter ook hebben. Tenminste, zolang daarmee onze vrijheid van meningsuiting niet onder druk komt te staan. En dat betekent dat naarmate de marktmacht van zo’n platform groeit dat platform het belang van de vrijheid van meningsuiting van de gebruikers steeds zwaarder moet laten wegen ten opzichte van het eigen belang van ondernemersvrijheid.

Los daarvan: hoe schrijf je over ‘fuckdekoning’ als je niet ook ‘fuckdekoning’ mag schrijven?

Wel strafzaak, niet strafbaar

De communicatiemanager van Twitter liet zich ook ontvallen:

“We [verwijderen accounts] alleen als we er een klacht over binnen krijgen. In theorie kan het OM zo een tijdelijke twitterban voor [#fuckdekoning-tweeters] bewerkstelligen.”

Laten we hopen dat Twitter in de praktijk niets doet met een eventuele klacht van het Openbaar Ministerie. Als het een strafbare uiting is, dán kan het Openbaar Ministerie overgaan tot vervolging en bevelen tot het verwijderen van informatie. In alle andere gevallen heeft de overheid helemaal niets te vinden wat gepubliceerd wordt. In die situatie is ook elke soort-van-vrijblijvende vraag, verzoek of klacht ongewenst.

Het is ontzettend belangrijk dat het Openbaar Ministerie zich verantwoord als zij eist dat informatie ontoegankelijk wordt gemaakt. Bij voorkeur vooraf, desnoods achteraf. Dat dat belangrijk is laat een recent vonnis goed zien. De zaak draaide om een man die “bij wijze van experiment” een nier te koop aanbod op Marktplaats. Omdat orgaanhandel verboden is, was “binnen een paar uur de advertentie al door de politie verwijderd,” zegt de advocaat. Twee jaar later kwam de zaak voor de rechter. Die oordeelde echter dat het plaatsen van een advertentie op zich geen bewijs is voor de bereidheid om een orgaan te verkopen, daar is meer voor nodig. Met andere woorden, er was op zich niets mis met de advertentie – die had dus ook gewoon op Marktplaats kunnen blijven staan.

Vrijheid is een verantwoordelijkheid

De bedrijven die over een groot deel van onze communicatie beschikken, als in “bezitten” én “beslissen”, hebben een enorme verantwoordelijkheid. Ze zullen af en toe, hoe rot ook, de eigen belangen opzij moeten zetten om de vrijheid van hun gebruikers te waarborgen. Om diezelfde reden zullen vragen, verzoeken en vorderingen van de overheid met een kritische blik beantwoord moeten worden.

Maar jij als gebruiker wordt er pas echt beter van als we daar niet meer op hoeven te vertrouwen. Daarvoor moeten we terug naar een netwerk van netwerken waarin diversiteit en decentralisatie de boventoon voeren. Meer Twitters en meer Googles dus. Dat maakt ons pas echt vrijer.