Toen minister Opstelten het rapport over de “dreigtweetmonitor’ openbaar maakte, paste hij onbedoeld zijn ‘modus operandi’ aan: van doorstrepen naar onderstrepen. Bij vrijwel elk Wob-verzoek dat we doen is het raak: talloze paragrafen zijn doorgestreept, weggelakt, gecensureerd. Door per ongeluk dat rapport ongecensureerd openbaar te maken, onderstreepte hij precies ons punt.

Het is mooi dat de politie steeds vaker uit eigen beweging open is over haar werk, al is dat vaak gekleurd. Maar het is erg storend dat de politie regelmatig informatie angstvallig geheim houdt als je er netjes om vraagt. Het rapport over de tool waarmee de politie Twitter volcontinu monitort is een mooi voorbeeld daarvan.

Rekbaar begrip, dat ‘opsporingsbelang’

In de zomer van 2014 werd ons, in antwoord op een Wob-verzoek, het hele document geweigerd. Openbaar maken van die informatie zou het opsporingsbelang kunnen schaden én dat belang zou ook nog eens zwaarder wegen dan het belang van openbaarheid. Omdat wij dat niet zomaar wilden geloven, hebben we bezwaar aangetekend. In november werd een nieuwe beslissing genomen. Maar nog altijd zouden veel delen gecensureerd worden, onder meer vanwege het opsporingsbelang.

Tenminste, dat was het plan van minister Opstelten, hij stuurde in dit geval ons per ongeluk het hele rapport, ongecensureerd (pdf). Maar niet voordat zijn ambtenaren netjes hadden aangestreept wat weggestreept had moeten worden. En dat is leerzaam. Want met de beste wil van de wereld is van die gemarkeerde delen niet in te zien hoe die het opsporingsbelang hadden kunnen schaden.

Een paar voorbeelden?

Hoe zou de opsporing geschaad kunnen worden als wij weten dat de politie denkt dat alles op Twitter monitoren mag op grond van de algemene taak­omschrijving van de politie?

Waarom zou het niet openbaar mogen worden dat de politie met Twitter is begonnen vanwege “het korte berichtgevingskarakter”? En zij aanneemt dat als dát werkt, het ook wel zal werken voor berichtjes die langer dan 140 karakters zijn?

En hoe zou toch het opsporingsbelang geschaad kunnen worden als bekend wordt dat de politie bij de beveiliging van grote evenementen ‘in beginsel uitgaat van risicobeheersing’ omdat “het uitsluiten van risico’s immers niet realiseerbaar [is]”?

Voordat we het document in z’n geheel publiceerden vroegen we nog even na of dat de opsporing écht niet in gevaar zou kunnen brengen. De reactie:

“[Die vraag] is […] aanleiding geweest nogmaals te beoordelen in hoeverre bezwaar bestaat tegen openbaarmaking van dit document. Bij die beoordeling heb ik vastgesteld dat de […] bezwaren die tegen openbaarmaking […] bestonden, inmiddels zijn weggenomen.”

Yeah, yeah, yeah.

Laat de Wob nou eens werken

Wie de overheid vraagt documenten openbaar te maken en de deksel op z’n neus krijgt, doet er verstandig aan bezwaar aan te tekenen. Of zo nodig naar de rechter te stappen. Kijk maar naar bovengenoemd rapport. In de eerste beslissing volledig geweigerd. In de beslissing op bezwaar gedeeltelijk. Maar nog altijd onterecht. Dat hadden we alleen nog maar voor de rechter helder kunnen krijgen. Maar dat kost geld én het is lastig pleiten dat een gecensureerde paragraaf gewoon openbaar kan als je niet weet wat er staat.

Stompzinnig weggestreepte teksten krijgen is eigenlijk aan de orde van de dag voor mensen die regelmatig de overheid vragen documenten openbaar te maken. Terwijl de regering steen en been klaagt over vermeend misbruik van de Wob door verzoekers, is dit onterechte censureren het misbruik dat wij keer op keer tegenkomen. Het is goed dat de Tweede Kamer de minister tot een pas op de plaats dwong. Maar nog beter wordt dit probleem nu eindelijk eens structureel door minister Plasterk opgelost.