7 tips om uit de filterbubbel te breken
In de media is er vaak veel aandacht voor de filterbubbel: het idee dat nieuwe media door het nieuws te personaliseren ervoor zorgen dat we alleen nog maar een eenzijdige selectie van het nieuws zien. We geven je hier zeven simpele tips over hoe je uit de filterbubbel kunt breken.
Dit artikel is in 2016 geschreven en in 2023 aangepast en up to date gemaakt.
In 2011 beschreef Eli Pariser de filterbubbel. Dat is zijn woord voor de zorgelijke ontwikkeling dat we —omdat internetdiensten zich aanpassen naar onze smaak en voorkeuren— steeds minder informatie zien die ons wereldbeeld kan oprekken en ons perspectief kan vergroten. Hij legt het concept fantastisch uit in deze TED-talk:
Video van TED, licentie: Creative Commons BY-NC-ND 3.0
Geen verantwoordelijkheid bij de gebruiker
Het is makkelijk om de verantwoordelijkheid voor het wel of niet terecht komen in een filterbubbel bij de internetgebruiker te leggen. Net als dat het makkelijk is om de TikTok verslaafde de schuld te geven voor zijn eigen verslaving: "dan verwijder je TikTok toch gewoon?" Zo simpel ligt dat niet. Platformen doen er alles aan om ons zo lang mogelijk op hun platform te houden. Als een filterbubbel jou langer op Facebook, TikTok of Twitter houdt, dan zorgen de platformen ervoor dat je in een filterbubbel terecht komt.
Maar het is niet de verantwoordelijkheid van jou, als gebruiker van die platformen, om uit die filterbubbel te breken. Het is namelijk de overheid die onze democratie moet beschermen! Overheden moeten wetten creëren die ervoor zullen zorgen dat mensen minder snel in een filterbubbel terecht komen. Dat gebeurt al deels in nieuwe Europese wettenLees hier meer over de nieuwe Digital Services Act van de Europese Unie!, mar we zijn er nog niet. Bij Bits of Freedom werken we hard aan beleidsbeïnvloeding, zodat jij niet meer gevangen zit in de giftige mechanismen van Big Tech, waaronder de fiterbubbel.
Wat je wel nu zelf kan doen
Maar de overheid heeft nu nog te weinig wetten gemaakt die ons beschermen tegen een filterbubbel. Daarom geven we je hier een aantal manieren om ervoor te zorgen dat de plekken waar je jouw informatie vandaan haalt zich niet meer aanpassen aan jouw voorkeuren. Want naast een versmalling van ons perspectief kleeft er nog een nadeel aan de filterbubbel: om zaken zo goed mogelijk voor jou te kunnen personaliseren moet een internetdienst zoveel mogelijk informatie over jou opslaan.
Zo doorbreek je bubbel:
1. Cureer je eigen feed op Instagram en Facebook
Facebook en Instagram tonen maar een klein gedeelte van de posts van de mensen en organisaties die je volgt. Ze proberen je vooral te tonen wat ze denken dat je wilt zien, met het doel je zolang mogelijk op de site te houden (hoe langer je op hun site bent, hoe meer advertenties je kunt zien).
Maar er is zijn alternatieven: je kunt op Instagram kiezen voor een feed die je zelf cureert. Daardoor zie je alleen nog maar foto's van mensen die je volgt, in chronologische volgorde. Je moet het wel elke keer dat je de app opent opnieuw aanzetten... Zo doe je dat:
Op Facebook kan dit ook. Dat werkt zo:
- Open de Facebook app.
- Klink op 'Menu' rechtsonder in je scherm.
- Klik onder snelkoppelingen op 'Overzichten'.
Daarnaast is het verstandig om ervoor te zorgen dat je de berichten van de personen en organisaties die je echt belangrijk vindt als eerste te zien krijgt. Dit helpt niet per se tegen de filterbubbel maar zorgt er wel voor dat je niet helemaal bent overgeleverd aan de door Facebook en Instagram bepaalde volgorde.
Op Instagram werkt dat zo:
- Open de Instagram app.
- Klik rechtsonder op jouw profielfoto om naar je profiel te gaan.
- Klik rechtsboven op de drie streepjes om naar het menu te gaan.
- Klik op 'Instellingen en privacy'.
- Klik op 'Favorieten' en voeg je favorieten toe.
Op Facebook werkt dat zo:
- Open de Facebook app.
- Klik op 'Menu' rechtsonder in je scherm.
- Scroll een beetje naar beneden en klik op 'Instellingen en Privacy'.
- Klik op 'Instellingen´.
- Klik onder voorkeuren op 'Nieuwsoverzicht'.
- Klik op 'Favorieten' en voeg je favorieten toe.
2. Zorg ervoor dat Google jouw geschiedenis niet bewaart
Als je tijdens het zoeken niet ingelogd bent bij Google (Gmail), dan kun je maar weinig instellingen aanpassen. Als je wel ingelogd bent, dan kun je naar je Activiteitsopties en daar het bijhouden van jouw 'Web- en app-activiteit' onderbreken. Dat doe je door onder 'Web & App Activity' op 'Turn off' te klikken.
Jouw zoekgeschiedenis wordt dan niet meer bijgehouden en je zoekresultaten dus ook niet meer aangepast op basis van die geschiedenis. Er zijn nog wel een hoop andere (vaak ondoorzichtige) factoren op basis waarvan Google de resultaten rangschikt. Of je hiermee dus echt uit de bubbel stapt is niet helemaal zeker. En het is natuurlijk onacceptabel dat je hier alleen invloed op kan uitoefenen als je een account hebt bij Google.
3. Gebruik een zoekmachine die je resultaten niet personaliseert
In plaats van te stoeien met Google's ondoorzichtige instellingen kun je natuurlijk ook gewoon een alternatieve zoekmachine gebruiken. DuckDuckGo bewaart bijvoorbeeld geen persoonlijke informatie van haar gebruikers en personaliseert de zoekresultaten niet. Je kunt wel instellen dat je vooral resultaten uit een bepaalde regio wilt krijgen (bijvoorbeeld uit 'Nederland'). Ook het Nederlandse StartPage helpt je te ontsnappen uit de bubbel.
4. Bekijk de Tweets en TikToks van je vrienden
Vroeger was het simpel: de meest recente tweets van de mensen die je volgde stonden bovenaan. Nu wil Twitter je de dingen waarvan ze denken dat jij ze het liefst wil lezen als eerste te tonen. Op Twitter kan je nu kiezen tussen de 'voor jou/for you' -feed of de 'volgend/following' -feed. Als je op Volgend of Following klikt als je de app of de site opent, zie je alleen nog maar tweets van mensen die je volgt. Maar de volgorde wordt nog steeds door Twitter bepaalt.
TikTok is bekend om de "goede" algoritmen op hun For You-pagina. Als je een filterbubbel zo veel mogelijk wil ontwijken, kies dan ook op TikTok voor 'Volgend'. Dat doe je door de app te openen, en bovenaan in het scherm op volgend te drukken. De volgorde van die TikToks wordt nog steeds door de app bepaalt, maar je ziet in ieder geval alleen filmpjes van mensen die jij volgt.
5. Zorg ervoor dat je online niet gevolgd wordt
Heel vaak weet je niet zeker of een website jou iets anders laat zien dan aan je collega. Misschien hebben ze bijgehouden (meestal via cookies) dat je een bepaalde interesse hebt en zetten ze daarom speciaal voor jou een bericht bovenaan. Het is alleen daarom al een goed idee om je zo min mogelijk te laten volgen online. Op fixjeprivacy.nlBescherm jezelf tegen tracking! leggen we uit hoe je trackers uitzet en welke adblockers je kan downloaden.
6. Haal je informatie bij de bron (dus niet alleen uit je sociale media)
Het maakt een platformen als Instagram en Facebook helemaal niets uit wát je op hun platform bekijkt, zolang je maar blijft kijken. De enige 'redacteur' die Facebook gebruikt om te bepalen of jij iets te zien krijgt is hun algoritme dat probeert in te schatten of je iets gaat bekijken of niet.
Uiteraard hebben nieuwssites er ook belang bij dat zoveel mogelijk mensen hun site bezoeken, maar ze hebben daarnaast bijna altijd ook een bepaald redactioneel perspectief. Ga het nieuws dus halen bij bron in plaats van dat je wacht tot het via de sociale media bij je gebracht wordt. En probeer te kiezen voor nieuwssites en (online) kranten die het nieuws zo min mogelijk personaliseren.
7. Tot slot, lees ook eens een tijdschrift of papieren krant
Het voordeel van een tijdschrift of krant is dat die nooit speciaal voor jou gemaakt wordt. Iedereen die de Groene Amsterdammer of de Elsevier leest heeft dezelfde voorpagina, inhoudsopgave en artikelen.
Wil je meer tips en nieuwtjes over online platformen horen? Abonneer je dan hier op onze nieuwsbrief over online platformen.