Wat hebben de introductie van World of Warcraft, Twitter en de aanslagen in Madrid en Londen met elkaar te maken? Niets natuurlijk. Toch suggereert de infographic die het kabinet onlangs openbaar maakte bij de introductie van de sleepnetwet, dat er een verband zou bestaan tussen de technische ontwikkelingen en toename van onrust in de wereld. Een typisch voorbeeld van ‘liegen met grafieken’?

Infographic AIVD
Laten we eerst eens kijken naar de infographic:

In deze grafiek wordt de ‘technische ontwikkeling’, zoals de introductie van de eerste iPhone, afgezet tegen een toename aan onrust over de periode 1993-2016. Dit zou ‘de nieuwe realiteit’ waarin we leven weergeven: een toename van de onrust sinds inwerkingtreding van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten in 2002.

De infographic wordt beschikbaar gesteld onder de link ‘Bedreigingen voor de Nederlandse veiligheidDit is de link waaronder het ter beschikking is gesteld’. Dit wekt onterecht de suggestie dat de grafiek hierover iets zegt, terwijl het slechts een aantal willekeurige gebeurtenissen weergeeft in een specifieke periode.

Een heldere toelichting bij de grafiek ontbreekt. Waarom is bijvoorbeeld gekozen voor deze specifieke periode? Wat is de link tussen de verschillende missies in het buitenland, de vermelde aanslagen en het toegenomen gegevensverkeer? En waaruit blijkt dat de vermeende dreiging daadwerkelijk over de jaren is toegenomen? Allemaal vragen die niet worden beantwoord.

Het is aan de lezer zelf om hier duiding aan te geven. En hierin schuilt nu precies het probleem. Niet iedereen heeft de tijd of beschikt over de statistische kennis om deze grafiek kritisch te analyseren. Bij het zien van deze infographic zullen veel mensen al snel denken dat de dreigingen zijn toegenomen en er een verband bestaat tussen deze toename, de technische ontwikkelingen en het toegenomen gegevensverkeer.

Natuurlijk is iedere aanslag verschrikkelijk en er één te veel. Dat willen we absoluut niet bagatelliseren, maar we moeten wel scherp naar de feiten blijven kijken.

Liegen met grafieken
Tijdens de Big Brother Awards liet ontwerper Ruben PaterBekijk de site van Ruben Pater voor meer werk van hem heel helder zien hoe eenvoudig je de werkelijkheid kan manipuleren met behulp van grafieken.

Zo ook met de infographic van de overheid over ‘de nieuwe realiteit’. Want als we uitzoomen – zoals Ruben Pater heeft gedaan met de infographic - en ook aandacht schenken aan de periode van voor 1993 ontstaat een heel ander beeld:

Dan zien we dat er geen duidelijke trend is te ontwaren in het aantal dreigingen of dat er een logisch verband zou bestaan tussen deze dreigingen en technische ontwikkelingen, zoals de introductie van de eerste laserprinter of Super Mario Bros. Door alleen maar de periode waarop de grafiek betrekking heeft aan te passen, zie je dat er meteen een totaal ander beeld ontstaat.

Ruben Pater laat hiermee zien hoe eenvoudig we om de tuin kunnen worden geleid. Niet voor niets worden nietszeggende grafieken regelmatig gebruikt om een werkelijkheid te suggereren die er eigenlijk niet is.

Zie bijvoorbeeld de veelzeggende grafieken van Tyler VigenMeer grafieken van Tyler Vigen vind je hier waarin verbanden worden weergegeven tussen twee willekeurige gebeurtenissen. Zoals het aantal verkochte Japanse auto’s en het aantal zelfmoorden met een gemotoriseerd voertuig in de VS:

De overheid schaadt ons vertrouwen
De voorbeelden van Tyler Vigen zijn natuurlijk onschuldig, maar als op basis hiervan beleid en wetgeving wordt gemaakt of verdedigd, dan is dat bijzonder kwalijk.

Onze overheid heeft namelijk de plicht om ons juiste informatie te verschaffen zonder feiten te verdraaien. Dat is niet alleen goed bestuur, maar is ook essentieel voor het vertrouwen in de overheid zelf. Dit geldt des te meer bij zoiets ingewikkelds als het huidige wetsvoorstel waarmee de bevoegdheden van de geheime diensten enorm worden verruimd.

Op dit moment is de Tweede Kamer aan zet om het wetsvoorstelWe schreven deze blogpost over dat wetsvoorstel dat de komende jaren de geheime diensten zal reguleren, te beoordelen. Historicus Contstant Hijzen, onlangs gepromoveerd op de geschiedenis van de Nederlandse veiligheidsdiensten, merkte in een interviewLees het interview met Constant Hijzen er nog eens op na (paywall) op dat de overheid, inclusief de geheime diensten, juist nu uitleg moet geven en in gesprek moet gaan over dit wetsvoorstel.

Dat is een terechte oproep, maar dat vereist dan wel dat het parlement en het algemeen publiek op de juiste wijze door de overheid wordt geïnformeerd. Zonder de juiste informatie wordt het nemen van een goed geïnformeerde beslissing immers onmogelijk gemaakt. Een infographic die verbanden en trends weergeeft die er in werkelijkheid niet zijn en zo de burger doelbewust misinformeert, is dan ook onacceptabel.

Update 24/11: De val van Srebrenica werd per abuis twee keer vermeld in de grafiek. Dit is gecorrigeerd.
Update 01/12: De credits van de grafiek van Ruben Pater zijn aangepast met een verwijzing naar de grafiek van DatagraverHier de site van Datagraver .