In een driedelige reeks bespreek ik de enorme impact van digitalisering van gegevens en de frictie die dat tussen internetvrijheid, privacy en veiligheid kan geven. In de vorige blogpost had ik het over verschillen tussen de analoge wereld van vroeger en de digitale wereld van nu. De conclusie was dat het belangrijk is om goed na te denken over op welke manier je een digitaal initiatief invult als je met (openbare) persoonsgegevens werkt en dat je niet op dezelfde manier te werk kunt gaan als in het analoge tijdperk.

In dit tweede deel laat ik de digitale beschikbaarheid van openbare data zien en gevolgen van de eenvoudige toegang daartoe. Je zult zien hoe onvoorstelbaar snel en veel je over iemand te weten kunt komen als je zijn/haar naam weet. En dan gaat het nog niet eens om gegevens die we zelf via sociale media openbaar maken. Laten we een digitaal onderzoekje doen.

Digitaal onderzoeker, we zijn het allemaal
Als definitie van digitaal onderzoek neem ik simpelweg “Het verzamelen en rubriceren van digitale data uit computers, bestanden en andere systemen.” Digitaal onderzoek uitvoeren, dat doen we allemaal. Wie zoekt er nu niet op het web naar een persoon naar wie je nieuwsgierig bent, om wat voor reden dan ook?

Met data in online-databanken kom je een heel eind. Vaak kan dat gratis en snel, soms moet je ervoor betalen. Het is niet mijn bedoeling om je in dit artikel om te toveren in stalker of detective. Ik wil hier vooral aantonen wat je over iemand te weten kunt komen alleen op basis van openbare registers. Ik neem in dit voorbeeld een fictieve buurman als casus. Ik weet zijn naam en adres en ik weet ook dat hij leraar is. Laten we zeggen: de heer P. de Jong.

* ZZP’ers hebben informatieplicht ten aanzien van hun btw-nummer (online4mkdb.nl legt dat helder uit, de exacte regels vind je op de site van ACM). De meest voor de hand liggende manier is om het btw-nummer op de website te publiceren. Saillant detail: het btw-nummer is ook het burgerservicenummer van ZZP’ers, en daarmee zijn ze als persoon te identificeren. Hieruit blijkt dat onze wetgeving op dit punt aan vernieuwing toe is, maar ondanks kamervragen hebben ZZP’ers op dit moment nog geen ander btw-nummer.

In theorie kan ik de volgende informatie over de fictieve buurman P. de Jong verzamelen:

Pieter de Jong
Identiteitsstraat 17
1234 UU  LIJDEN
Geboren op 13-03-1962 in Bedum, Groningen
Telefoonnummer (023) 145 67 89
Heeft 55 km woon-/werkverkeer enkele reis
Werkt bij Deltion College , niet fulltime
Werkt op ma, di, wo en do (tijden volgens openbare rooster) en is docent rekenen
Meisjesnaam van zijn vrouw: Stippel
Jaaromzet van haar besloten vennootschap: € 322.000,-
WOZ-waarde van de woning: € 623.000,-, perceelgrootte 495 M2, gekocht voor € 375.000,- in 1990
Meisjesnaam van zijn (overleden) moeder: Visser
Vermoedelijke adres van zijn vader: Snelstraat 24 te Sint Joris

Dat je deze persoonlijke informatie kunt gebruiken voor misbruik van persoonsgegevens of identiteitsfraude, lijkt me duidelijk. Ter illustratie: als organisaties telefonisch willen verifiëren of jij bent wie je zegt, stellen vaak vragen als: wat is je geboortedatum, wat is je geboorteplaats, was is je huidige adres? Sommige sites vragen ter verificatie als veiligheidsvraag bij het herstel van je wachtwoord om de meisjesnaam van je moeder.

Onbedoeld bijeffect
Het genoemde lerarenregister is nieuw. Het achterliggende idee van het register is dat getoond wordt of een docent de benodigde diploma’s heeft voor zijn werk (is hij/zij bevoegd?). Het register is door de overheid verplicht gesteld. Maar de informatie die er wordt getoond heeft een onbedoeld bijeffect: het register geeft namelijk ook prijs waar de leraar werkt. En niet alle scholen beveiligen hun roosters met een wachtwoord. Zo kan werkelijk iedereen in de roosters van die scholen zien welke docent wanneer waar werkt, tot op lokaalnummerniveau.

Als je het hebt over een gemeenschappelijke, systematische benadering (zie mijn eerste blog) om te bekijken of je moet accepteren dat bepaalde informatie online wordt gezet, dan komen er bij een paar vragen bij mij naar boven:

• wat wil men eigenlijk precies met het register bereiken?
• waarom is het nodig dat de hele wereld kan zien of een bepaalde docent bevoegd is of niet?
• wat is de toegevoegde waarde van de vermelding van het werkadres van de docent?
• is het niet voldoende wanneer alleen een toekomstige werkgever in het register kan kijken (nadat jij daar toestemming voor geeft)?

Toekomst: geen vermelding in lerarenregister: ontslag?
De meeste mensen zijn zich niet bewust van de nadelen die vermelding in de diverse databanken met zich meebrengt. Je ziet dan ook dat mensen meestal pas in actie komen als ze hierdoor zelf een probleem aan den lijve ondervinden. Ik kan me bijvoorbeeld voorstellen dat er in de toekomst discussies over de positie van een docent ontstaan tussen ouders en schoolbestuur. De reputatie van zo’n docent kan dus door het register worden beïnvloed. Was dat de bedoeling?

… en jij komt niet in ons appartementencomplex!
In de volgende blogpost ga ik in op welke persoonlijke reputatiedruk (of zelfs schade) dit soort digitale initiatieven onbedoeld tot gevolg kunnen hebben, in samenhang met hoe we zelf met die mogelijkheden omgaan. Want je moet niet denken dat jij straks zomaar door de ballotagecommissie bij de VVE komt als je een appartement wilt betrekken. Immers, wat jij digitaal over iemand kunt vinden, dat kunnen die commissieleden ook!

Ken jij nog andere voorbeelden van online-databanken met onnodige, publiekelijk beschikbare persoonlijke gegevens? Laat het ons weten in een reactie onder dit bericht.