Je kent het waarschijnlijk wel: je gaat online op zoek naar een hotel in Berlijn en in de dagen daarna word je op allerlei websites bestookt met aanbiedingen voor Berlijnse hotels. Welkom in de wondere wereld van tracking. In een reeks artikelen bespreken we wat tracking precies is, hoe het werkt en wat je ertegen kunt doen. In dit tweede deel kijken we naar de bezwaren tegen tracking.

Dit is het tweede deel van een serie over tracking. Het eerste deel vind je hier. Het volgende deel gaat over de tecniek achter tracken.

In het vorige deel hebben we gezien door wie we getrackt worden, welke gegevens ze verzamelen en waarom ze dat doen. Je vraagt je nu misschien af wat het probleem eigenlijk is. Dankzij tracking zie je meer relevante advertenties en krijg je interessante aanbiedingen. Daar heb je in elk geval iets aan, zou je kunnen zeggen. Maar die redenering gaat te kort door de bocht.

Geen transparantie
Een belangrijk probleem van tracking is dat er geen openheid en transparantie rondom de trackingbranche is. De meeste trackingbedrijven zijn omgeven door geheimzinnigheid – en dat willen ze graag zo houden. Veel mensen hebben er dan ook geen idee van dat ze getrackt worden, laat staan dat ze een idee hebben van de schaal waarop dat gebeurt.

Het is vaak onduidelijk welke gegevens verzameld worden en wat ermee gedaan wordt. Hoe lang worden de gegevens bewaard? Aan welke andere gegevens worden ze gekoppeld? Met wie worden de gegevens gedeeld, of aan wie worden ze verkocht? Welke conclusies worden er uit deze gegevens getrokken? Welke beslissingen worden er op grond van deze gegevens genomen? We weten het vaak niet. Deze bedrijven weten veel over ons, maar wij weten erg weinig over hen.

Manipulatie
We weten wél dat het bezit van al deze gegevens veel macht geeft. Bedrijven spreken graag van ‘interessante’ of ‘relevante’ of ‘gepersonaliseerde’ advertenties, aanbiedingen en ervaringen, maar feitelijk is het een vorm van manipulatie. Met de gegevens die deze bedrijven over je hebben, kunnen ze ontdekken waar je gevoelig voor bent, hoe je ongemerkt in een bepaalde richting geduwd kan worden, en uiteindelijk overgehaald kan worden een bepaalde keuze te maken. Denk bijvoorbeeld aan een drankverslaafde die websites bezoekt met informatie over afkicken en daarna steeds advertenties voor drank te zien krijgt.

Dit proces van manipulatie is weliswaar niet iets nieuws. Supermarkten, om maar eens wat te noemen, hebben er al vele jaren ervaring mee: duurdere producten op ooghoogte in de schappen, impulsaankopen bij de kassa, dat soort dingen. Maar tracking biedt verdergaande mogelijkheden voor manipulatie. Tracking is heel persoonlijk (iedereen kan afzonderlijk benaderd worden op een manier die bij hem of haar het meest effectief is) en tegelijk heel massaal (deze methode kan probleemloos op miljoenen websitebezoekers worden toegepast). En dankzij de enorm grote hoeveelheid data en proefpersonen kan er eindeloos geanalyseerd, getest en verfijnd worden. En dat allemaal buiten het zicht van de achteloze internetgebruiker.

Filterbubbels
Tracking kan ook een versterkend effect op de filterbubbel hebben. De filterbubbel is het fenomeen dat de informatie op websites (zoals zoekmachines, sociale media en nieuwssites) zoveel mogelijk aan jou en je interesses wordt aangepast. Tracking geeft websites meer inzicht in je voorkeuren en overtuigingen, en daardoor kunnen websites zich meer aanpassen. Op het eerste gezicht is die filterbubbel een verrijking: je krijgt meer artikelen, nieuws, boeken, muziek en video’s te zien die bij je passen. Maar het is vooral ook een beperking: je krijgt alleen nog maar artikelen, nieuws, boeken, muziek en video’s te zien die bij je passen. Zo raak je verstrikt in een web van eentonigheid dat steeds minder afwijkende, vernieuwende en verbredende ideeën, meningen en ervaringen bevat.

‘Computer says no’
Voorts worden trackinggegevens in toenemende mate gebruikt om beslissingen over ons te maken. Bijvoorbeeld of je kredietwaardig bent. Het zou kunnen dat een paar bezoekjes aan een goksite jou uiteindelijk een matige kredietwaardigheid oplevert en misschien wel tot gevolg heeft dat een bank je geen lening wil toekennen. Het ligt voor de hand dat dit soort gegevens een steeds grotere rol zal spelen bij hoe bedrijven, maar ook overheden, over ons beslissen. Bovendien is het niet onmogelijk dat die gegevens over ons onjuist of onvolledig zijn, of verkeerd geïnterpreteerd worden – met alle gevolgen van dien.

Hacks
En ten slotte kunnen trackingbedrijven gehackt worden. Dat is in het verleden ook al gebeurd. De grote hoeveelheid verzamelde gegevens maakt trackingbedrijven een interessant doelwit voor hackers. Bij zo’n hack kunnen al deze gegevens op straat belanden of in handen komen van criminelen. Die gegevens zijn waardevol voor identiteitsdiefstal, fraude of afpersing.

Kortom, het is probleem is dat er erg veel informatie over ons wordt verzameld, zonder dat we goed weten wie dat doet en wat er allemaal mee wordt gedaan. En – niet onbelangrijk – wat er in de toekomst nog meer mee kan worden gedaan. Dat is geen goede deal, zelfs niet als we er een paar euro mee kunnen besparen.

In de volgende delen zullen we onze blik richten op de technische aspecten van tracking en kijken naar de verschillende manieren waarop we getrackt worden.

Dit was het tweede deel van een serie over tracking. Het eerste deel vind je hier. Het volgende deel gaat over de tecniek achter tracken.