Vroeger kocht je een apparaat en wist je precies wat je er wel of niet mee kon doen en, wat je kon verwachten. Maar nu apparaten meestal ‘slim’ zijn en onderdeel uitmaken van het Internet of Things, is er een machtsverschuiving gaande. De producent probeert grip op jouw apparaat te houden na de verkoop, via de meegeleverde besturingssoftware. En daaraan kleven grote bezwaren.

Stel, je koopt een apparaat met besturingssoftware (firmware) van de producent. Omdat de producent de besturingssoftware beheert, kan deze via de gebruiksvoorwaarden eisen stellen aan het gebruik van het apparaat. Jij moet met de gebruiksvoorwaarden van de besturingssoftware instemmen, want als je dat niet doet kun je je eigen apparaat niet gebruiken.

Afhankelijk van je producent
De producent krijgt zo via de besturingssoftware met de bijbehorende gebruiksvoorwaarden steeds meer grip op onze apparaten, waarvan we altijd dachten dat die volledig van onszelf waren. Een producent kan bijvoorbeeld bepalen dat je alleen zijn bedrijf mag inschakelen als het apparaat een storing geeft. Daarmee koop je als het ware een dienst in plaats van alleen een product, want zonder de dienst heb je een niet-werkend apparaat, een lege huls. Je bent afhankelijk van je producent geworden. Deze machtsverschuiving zorgt er bijvoorbeeld voor dat je niet zelf kunt beslissen door wie je je apparatuur laat repareren omdat je wordt gedwongen dat bij één partij te doen. Die krijgt hierdoor een monopolie.

Zo kwam tractorfabrikant John Deere eind maart negatief in het nieuws omdat Amerikaanse boeren de John Deere-software van hun tractor noodgedwongen omzeilden via illegale Oekraïense software. Alleen op die manier konden ze hun tractor zelf herstarten na eigen reparatie. Volgens de voorwaarden hadden ze op de John Deere-servicemonteur moeten wachten. Maar je kunt geen dag wachten als de oogst naar binnen moet.

Je zou er nooit toe gedwongen moeten worden om je eigen ‘slimme’ apparaat als het ware terug te hacken om er controle over te krijgen of te houden. Bijvoorbeeld om je oogst op tijd binnen te halen. Je moet ermee kunnen doen wat je wilt, zoals het uitvoeren van reparaties, zonder allerlei technische trucs te moeten uithalen. De onmogelijkheid van boeren om hun eigen tractors te kunnen repareren als gevolg van vrijheidsbeperkende gebruiksvoorwaarden, is dan ook een van de redenen waarom er rechtszaken zijn over the right to repair in de Verenigde Staten.

Er zijn veel meer voorbeelden waarbij de producent je via hun besturingssoftware afhankelijk wil maken. Bijvoorbeeld printerfabrikanten die alleen hun eigen merk inkt/toner in de verkochte printers willen en dat softwarematig proberen af te dwingen. Helaas zien we ook vaak dat producenten beveiligingsupdates voor je apparaat maar vrij kort (of niet) leveren en dus de levensduur van een veilig apparaat verkorten. De Consumentenbond is eind vorig jaar daarom een procedure gestart tegen Samsung om het bedrijf te verplichten beveiligingsupdates voor de telefoons nog ten minste vier jaar na aankoop ervan te distribueren. Beveiligingsupdates zijn immers essentieel voor een veilig gebruik van je apparaat.

Zorg voor alternatieven
Het kan ook anders: om zelf de baas te kunnen blijven over je apparatuur, kunnen bedrijven bijvoorbeeld opensource-firmware installeren. Daarmee geven ze hun klanten alle vrijheid om zelf te bepalen hoe ze hun apparaat willen gebruiken. Een andere optie is de fabrikanten te verplichten dat hun firmware aan bepaalde eisen voldoet, bijvoorbeeld:

• dat het goed samenwerkt met allerlei programma’s (dus onafhankelijk van het besturingssysteem)
• dat er voor een minimale duur updates worden geleverd.

Aan welke eisen moeten fabrikanten volgens jou voldoen? Heb jij meer ideeën over hoe je als eigenaar de baas over je apparaat kunt blijven, laat het ons weten en reageer!