De Californian Ideology leeft… ook in Nederland

In 2011 promoveerde antropoloog Dorien Zandbergen op de Californian Ideology, die zij zelf omschrijft als niet zozeer een ideologie maar “een collectie tegenstrijdige oriëntaties”. Voor haar proefschrift New Edge: Technology and Spirituality in the San Francisco Bay AreaHet proefschrift van Dorien is online beschikbaar., zat Zandbergen tussen 2005 en 2008 bij elkaar een goede twaalf maanden in San Francisco, om daar mensen aan de tand te voelen, goed uit haar ogen te kijken en gade te slaan vanuit welke ideeën mensen handelen.

Volgens Zandbergen kun je de Californian IdeologyThe Californian Ideology by Richard Barbrook and Andy Cameron (August 1995) zien als een voortzetting van de jaren ’60 tegencultuur die in de San Francisco Bay Area bloeide en borrelde. Denk bijvoorbeeld aan de Beat Poets, waar Allan Ginsberg, William Burroughs, Jack Kerouac etc toe behoorden. De Beats wilden niet afhankelijk zijn van de conservatieve uitgeverijen, en brachten hun chapbooks, tijdschriften en bundels in eigen beheer uit. Nieuwe technologie maakte het mogelijk om hun werk, dat vooruitstrevend, experimenteel en anti-academisch was en daardoor weinig aansluiting vond bij de gevestigde uitgevers, in relatief hoge oplages te printen en verspreiden.

Die verwerping van de conservatieve instituten was niet alleen kenmerkend voor jaren ’60 tegencultuur: het is ook dominant in de tech-scene nu. In de kern is ‘dispruption’ het zagen aan de poten van bestaande systemen, zij het systemen opgetuigd door de kerk, kennisinstituten, de media of de overheid. En wat logisch voortvloeit uit het verwerpen van die systemen, is dat je je niet langer tot de twee grootste instituten — religie en de wetenschap — wendt om sense te maken van de wereld, maar vertrouwt op de eigen ervaring. “Het gaat ook over het aanleren van een ultiem flexibele houding dat zowel gaat over leren, als over het afleren, of ontleren, van wat de samenleving je heeft opgelegd,” aldus Zandbergen. In deze context bezien is het vanzelfsprekend dat kunnen jonglerenUit de biografie van Boris Veldhuijzen van Zanten, co-founder van The Next Web. even zinvol is als een diploma hebben, kennis voorbij de muren van de universiteit moet worden getrokken, en de autodidact het wint van de academicusLees: "Daar komen de whizzkids".. De echte wereld tref je niet op school, en de manieren om ‘m beter te maken dus ook niet. Do it yourself, of “Learn, Un-learn, Re-learn”“The illiterate of the future are not those who cannot read or write. They are those who cannot learn, un-learn and re-learn.” - Alvin Toffler, zoals de titel van Naldens laatste nieuwsbrief kopte. De Californian Ideology leeft, ook in Nederland.

Cybergnostische encyclopedie

Op basis van Zandbergens proefschrift stelden we speciaal voor startups een cybergnostisch encyclopedie samen. Omdat iedereen z’n roots moet kennen.

• Gnosticisme
  Het gnosticisme gaat ervan uit dat de manier om de realiteit te leren kennen, niet door de wetenschap of religie is, maar door de ervaring.
• Cybergnosticisme
  De moderne variant van het gnosticisme, cybergnosticisme, gaat ervan uit dat je nieuwe technologie kunt gebruiken in je pad naar verlichting. Deze praktijk werd voor het eerst in het tijdschrift Mondo 2000 aangeduid als ‘New Edge’: het gnosticisme van de jaren ’60 in de contemporaine informatiesamenleving. Deze houding is nog steeds dominant in Silicon Valley. Tech-volk kun je daarom ook wel ‘New Edgers’ noemen. Gaan we vanaf nu doen.
• Sensorium
  Technologie wordt door New Edgers gezien als een manier om de “valse werkelijkheid” te ontstijgen. Zo kun je door middel van sensoren van je lichaam een alwetend, “god-like” sensorium maken dat niet beperkt is tot de vijf menselijke zintuigen en daardoor grotere kans heeft om de échte werkelijkheid te doorgronden. Klinkt zweverig? Je zou de Quantified Self-beweging kunnen zien als een heel praktische uiting hiervan. Of een ander heel concreet voorbeeld: the Internet of Things, waarbij je niet een lichaam maar een omgeving creërt die alvoelend en alwetend is… en ons daarover weer kan informeren.

• De werkelijkheid
  Het ultieme doel is dus het leren kennen en begrijpen van de werkelijkheid. Over wat die realiteit of werkelijkheid dan is heerst echter geen consensus. New Edge spreekt zowel van een chaotische werkelijkheid die onderliggend is aan de ordelijke wereld die we waarnemen, als van een werkelijkheid die bestaat uit holistische patronen en onderliggend is aan de schijnbare chaos.
• Magisch denken
  New Edgers trappen niet onregelmatig in de valkuil van het magisch denken: geloven dat jij al in de toekomst leeft en weet wat het beste is voor de rest, en ervan overtuigd zijn dat die rest vanzelf wel volgt. Daarom reageerde Silicon Valley misschien ook zo verschrikt op de overwinning van Trump. “Hè, zijn mensen racistisch en willen ze liever fossiele brandstoffen die de planeet opeten?” Eh, ja.

• TAZ
  New Edgers voelen zich veelal beperkt in meer conventionele sociale settings en streven ernaar een nieuwe, autonome ruimte te creëren waar sprake is van volledige vrijheid en vertrouwen: de ‘Temporary Autonomous Zone’The Temporary Autonomous Zone door Hakim Bey. (TAZ). Hoe een cynisch persoon dit zou omschrijven? Bij startups werken veel nerds die zich vooral prettig voelen in de nabijheid van andere nerds.
• Inclusief
  Dat werkt magisch denken — je eigen perspectief op de toekomst als het universele perspectief beschouwen — weer lekker in de hand. Hoewel New Edge expliciet streeft naar een meer inclusieve houding, is dit in de werkelijkheid beperkt: vrouwen delven nog steeds vaak het onderspit (men valt terug op het oeroude idee van een vrouwelijk “niet-wetenschappelijk en niet-flexibel gender” en een “mannelijk wetenschappelijk en flexibel gender”), en de problemen die Silicon Valley tackelt… het zijn niet de problemen waar het grootste deel van de wereldbevolking dagelijks mee te kampen heeft.Lees: Ex-Googler waarschuwt voor klakkeloos kopiëren van Silicon Valley in Nederland.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in november 2016 op Medium.