Vandaag staat het nieuwe kabinet op het bordes te schitteren: de ministers en staatssecretarissen die ons land de komende vier jaar gaan besturen. Tenminste, dat is het plan. En hoe ze dat willen gaan doen is op hoofdlijnen ook wel bekend. Dit is onze analyse van het regeerakkoord.

Het gebrek aan visie van het kabinet

Op vrijwel alle beleidsterreinen speelt technologie en internet de komende jaren een essentiële rol. Je zou dus verwachten dat de coalitie een brede visie ontwikkelt op dat onderwerp, voor alle beleidsterreinen. Om de coalitie te helpen riepen weVijf adviezen om de informatiesamenleving succesvol te besturen, samen met vijf andere organisaties, het nieuwe kabinet op om (1) een interministerieel digitaal topteam in te stellen, (2) digitale grondrechten te beschermen, (3) te zorgen voor digitale transparantie, (4) het auteursrecht te moderniseren en (5) te investeren in kennis, bewustzijn en vaardigheden met betrekking tot digitale technologie. Van deze suggesties komt eigenlijk alleen dat laatste enigszins terug in de tekst van het regeerakkoord. Dat is ronduit teleurstellend.

Beloven wat al beloofd was

Het nieuwe kabinet is blijkbaar toch wat nerveus over het referendum, want ze hebben het sleepnet een relatief prominente plek in het akkoordLees hier het volledige regeerakkoord van Rutte III gegeven. Waarschijnlijk zodat ze kunnen zeggen: kijk we gaan al in op de zorgen van de kiezer.

Maar de realiteit is een andere. De coalitie zegt: van "willekeurig en massaal verzamelen van gegevens van burgers [...] kan, mag en zal geen sprake zijn." Dat is geen nieuwe belofte, maar gewoon het spelen met woordenDe geschiedenis van een eufemisme zoals minister Plasterk eerder ook al deed. De crux zit hem natuurlijk in het woordje "willekeurig" (en het daarop volgende "en"). Hoewel de officiële term voor het sleepnet nu "onderzoeksopdrachtgerichte interceptie" is, was dat ooit eens "ongerichte interceptie". Want wat er in het kader van een "onderzoeksopdracht" aan communicatie onderschept gaat worden is onbepaald. Dat hangt allemaal af hoe breed de "onderzoeksopdracht" geformuleerd wordt en daar zijn geen harde criteria voor. Dat er binnen het kader van zón onderzoeksopdracht stelselmatig en op grote schaal communicatie getapt mag worden, zoals het vorige kabinet tijdens de behandeling in de Tweede Kamer aangafReactie op amendement nr. 35 van Kees Verhoeven (D66), vergeet men gemakshalve te vermelden...

Daarnaast zegt het nieuwe kabinet toe belangrijke onderdelen van deze wet na twee jaar te evalueren. Dat klinkt als een vriendelijke geste, maar is weinig meer dan wat de verantwoordelijke ministers in de Eerste Kamer ook al hadden toegezegd.

De bewaarplicht bewaren

Het nieuwe kabinet zet daarnaast een lange traditie voort: de Nederlandse regering wil hoe dan ook providers dwingen om langdurig gegevens over jouw gebruik van telefoon- en internetverbindingen te bewaren. Het kabinet wil onderzoeken hoeveel ruimte er nog is voor dit soort maatregels, ruim nadat de nationale en Europese rechters soortgelijke wetgeving keer op keer als ongrondwettig en in strijd met Europese mensenrechtenverdragen verklaarden. Wat ons betreft: onderzoek nou eerst eens wat het probleem is, want er is nooit aangetoond dat dit soort wetgeving meer dan "handig" is.

Ook in deze paragraaf een curieuze toezegging: "Alle nieuwe wetgeving waarin gegevensbewaring wordt geregeld ten behoeve van de opsporing van ernstige strafbare feiten zal worden voorzien van passende waarborgen." Want waarom alleen bij nieuwe wetgeving dit regelen? Waarom alleen bij wetgeving waarbij "gegevens bewaard" worden? Waarom alleen bij wetgeving voor opsporing van ernstige strafbare feiten?

Niet alleen kommer en kwel

Dat wil niet zeggen dat het alleen maar kommer en kwel is. Zo zegt het nieuwe kabinet met een ambitieus plan te komen om de veiligheid van onze digitale infrastructuur te verbeteren. Dat is ook hard nodigOnbekende kwetsbaarheden als disruptive technology en het is goed als bedrijven gedwongen worden om veilige apparaten op de markt te zetten. Wat ook opvalt in het regeerakkoord: de ACM wordt gevraagd een nieuw team op te zetten dat "het misbruik van de marktmacht door dominante spelersWanneer hebben de neuzende reuzen teveel macht? in de interneteconomie" onderzoekt. Dat is belangrijk, want de macht van dit soort bedrijven is heel anders dan die van de bedrijven in het traditionele mededingingsrecht.

Stilte rondom achterdeurtjes en zero days

Als we het hebben over de veiligheid van onze digitale infrastructuur, dan hebben we het ook over de misbruik van onbekende kwetsbaarheden door de overheid. Daarover wordt in het regeerakkoord met geen enkel woord gerept. Je mag er dan ook vanuit gaan dat daarover het standpunt van het kabinet niet is veranderd. Dat betekent dat de opsporings- en geheime diensten onverminderd zulke technische kwetsbaarheden mogen blijven misbruiken. Wel zegt het kabinet dat de politie terughoudender zal (moeten) zijn met de toepassing van haar hackbevoegdheidOns dossier over de hackwet voor de politie - als dat nog door de Eerste Kamer komt.

Wat ook niet aan bod komt in het regeerakkoord: de (on)wenselijkheid van het verzwakken van encryptieKabinet: onwenselijk om encryptie te verzwakken. Die stilte zegt veel, namelijk dat het goede standpunt van begin vorig jaar vooralsnog ongewijzigd is.

Maar de impact van technologie is veel groter

Maar in het regeerakkoord zijn voorstellen zoals dat nieuwe team bij de ACM schaars. De coalitie lijkt te denken dat als ze de veiligheid van onze digitale infrastructuur verbetert, ze klaar is. Maar de impact van technologie op onze maatschappij is zoveel meer.

Eén van de weinige momenten waarop het nieuwe kabinet dat kort benoemt is als ze in de inleiding vaststelt dat "waar de een kansen ziet in robotisering [...] en innovatie anderen vrezen voor hun baan en voor die van hun kinderen." Technologie is in alle aspecten van onze samenleving doordrongen en dat betekent dat die technologie veel aspecten van onze samenleving beïnvloedt en verandert. Maar niet al die ontwikkelingen zijn even gewenst en anderen moeten goed gereguleerd worden om publieke waarde te leveren. Goed beleid hierop vereist ver vooruit kijken, grote lijnen uitzetten en het vasthouden aan principes. De coalitie laat met haar regeerakkoord hier niets van blijken — en dat schept weinig vertrouwen.