Morgen stemt de Eerste Kamer over het wetsvoorstel “Vastleggen en bewaren van kentekengegevens” door de politie. Weer een wet waarbij vooral onverdachte burgers in het vizier van de overheid komen. Wat gaan de senatoren doen?

De Eerste Kamer stemt morgen over een wet die de politie de mogelijkheid geeft om tot vier weken lang bij te houden wie waar en wanneer gezien is. Volledig geautomatiseerd analyseren computers van de politie beelden van camera’s langs de weg om er de passerende kentekens in te herkennen. Het overgrote deel van de gescande automobilisten betreft mensen die niets op hun kerfstok hebben en ook nergens van worden verdacht. Mensen zoals de meesten van ons. In het debat over dit wets­voorstel vorige week zei PVV’er DercksenVerslag van het debat van vorige week in de Eerste Kamer in reactie op D66’er Bredenoord:

“De kans dat ik zojuist ben gefilmd bij de Shell of rijdend hier in de parkeergarage is nogal groot. Als ik naar de supermarkt ga, sta ik ook op beeld. Als u met het openbaar vervoer komt, staat u […] in elk geval op hd-camera's. En dan wordt echt iedereen gefilmd en dat kan iedereen zien. [...] Nu gaan we camera's neerzetten om de routes te ontdekken van zware criminelen, van mogelijk terrorisme, en dan doet u niet mee.”

Goed punt van de PVV

En je moet nageven, hier heeft de PVV een punt. Het is vandaag de dag inderdaad bijna onmogelijk om ongezien een langere afstand te overbruggen. Er zijn zoveel manieren waarop je reis op de een of andere manier wordt vastgelegd. Dat gebeurt zeker met de camera’s die Dercksen noemt, maar ook op tal van andere manieren. Toen hij zijn volle tank bij de Shell afrekende werd zijn pinbetaling vastgelegd, zijn telefoon meldde zich bij de dichtstbijzijnde telefoon­mast en het Bluetooth-signaal van zijn carkit werd opgepikt door een antenne langs de weg. En dat nog los van alle andere indirecte registraties, zoals het agenda-item in zijn digitale kalender. Kortom, de PVV heeft hier gelijk: er wordt al veel vastgelegd.

Lijdzaam alomvattende surveillance accepteren

De gezonde reactie daarop is precies het tegenovergestelde van Dercksen's schouderophalen. Je zou dat niet lijdzaam moeten accepteren, maar juist gealarmeerd moeten zijn. Dercksen accepteert kritiekloos het gegeven dat je toch al niet meer ongezien kunt reizen en berust in de relatief kleine uitbreiding van dat alomvattende net. Hij zegt: ‘de toegevoegde impact van dit wets­voorstel is nihil.’ Maar, eigenlijk zouden alle alarmbellen moeten afgaan: ‘er is nu al vrijwel geen enkele manier om nog ongezien te reizen’ en ‘de politie heeft blijkbaar al zoveel middelen, is het dan nooit genoeg?’ Niets van dat dus.

Beetje bij beetje verliezen we onze vrijheid

Wat je hier ziet, is iets dat we veel vaker zien. Iets dat hoogleraren Koops en Leenes jaren geleden al eens “de graduele erosie van privacyHet onderzoek "Code and the Slow Erosion of Privacy"” noemden. Steeds weer geven we een klein beetje van onze privacy, van onze vrijheid, op. Steeds weer denken we, ach, dit kleine beetje is toch niet zo erg? Zeker ook omdat het altijd wel een nobel doel wordt nagestreefd. Maar wie een stapje achteruit doet, deinst meteen nog een stuk verder achteruit: door alleen te focussen op de afzonderlijke delen missen we de impact van al die kleine stapjes in het grotere geheel. We zetten steeds weer een klein stapje naar voren, maar met elke stap komt de rand van de afgrond dichterbij.

Net op tijd voor heroverweging wetsvoorstel

Dat alles maakt grondige heroverweging nodig. En laat dat nou net de functie van de Eerste Kamer zijn, die daarom soms ook de Chambre de réflexion wordt genoemd. Hopelijk nemen de senatoren dinsdag een beetje afstand om het voorstel in de context van de andere ontwikkelingen te beoordelen. Hopelijk zien de Kamerleden in dat dit voorstel hoofdzakelijk onverdachte burgers verdacht maakt en dat diezelfde burgers nu al vrijwel geen afstand nog ongezien kunnen bereizen. En hopelijk stemmen ze tegen dit wetsvoorstel.