Wij kunnen niet anders dan met respect spreken over de capaciteiten van de geheime dienst en vol lof over de journalisten die het verhaal daarover openbaar maakten. Waar we wel een schurfthekel aan hebben: de regering die het verhaal direct misbruikt voor politiek gewin.

Respect voor de AIVD

“WowOnze "Wow!" op Twitter,” was onze eerste reactie op de scoop van de Volkskrant en Nieuwsuur van afgelopen week. De krant verhaalde over de manier waarop de Nederlandse geheime dienst AIVD jaren­lang bij Russische hackers had ingebroken en zo mee kon kijken hoe zij, op hun beurt, inbraken bij de Amerikaanse overheid. Dat is een bijzonder knappe prestatie van de AIVD, waarmee ze zonder twijfel respect afdwingt bij haar collega-diensten. Dat verdient lof.

Knap staaltje onderzoeksjournalistiek

Het verhaal met de onthullingen is ook een knappe prestatie van de krant en het actualiteiten­programma. Dit soort onderzoeken is bijzonder ingewikkeld. De journalisten kunnen niet varen op een enkele tip, maar zo’n tip laat zich ook niet makkelijk bevestigen. Elke betrokkene, als je ze al vind, zal zeggen: “Ik kan het bevestigen noch ontkennenDe dienst zelf: we willen wel, maar mogen het niet.” Logisch, want de werkwijze van de geheime diensten is staatsgeheim en daarover uit de school klappen is strafbaar. Dat de journalisten het verhaal toch rond hebben kunnen krijgen is een knap staaltje onderzoeksjournalistiek.

In wiens belang?

Natuurlijk is de eerste gedachte die te binnen schiet dat de AIVD dit, al dan niet via de Amerikanen, bewust heeft gelekt door de Volkskrant en Nieuwsuur voor haar karretje te spannen. Het is uiteraard gunstig als de dienst positief in het nieuws komt, zo in de aanloopperiode naar het referendum. Toch geloven we niet echt in dat verleidelijke scenario. De AIVD is er niet bij gebaat dat haar werkwijze zo gedetailleerd op straat komt te liggen. De dienst is niet voor niets een “geheime dienst”. Zo’n lek kan ook serieuze politieke consequenties hebben voor ons land en de dienst zelf. Los daarvan toont deze onthulling alleen aan dat de AIVD in staat is om op basis van de huidige wet de mogelijkheden om te hacken buitengewoon effectief kan inzetten. Niets meer en niets minder.

Kabinet misbruikt onthullingen voor politiek gewin

Wij gaan daarom niet in aan de haal met dit verhaal in het kader van het referendum. Veel te gemakkelijk. Wie het verhaal wél gelijk misbruikte voor eigen politiek gewin om de sleepnetwet te rechtvaardigen (of “promoten”, zoals Nieuwsuur het noemde), is het kabinet. Zowel de minister van Binnenlandse Zaken als de minister-president konden in hun reactie op de onthullingen niets inhoudelijks vertellen, maar benadrukten wél meteen dat die nieuwe bevoegdheden toch echt nodig zijn.

En dat is curieus, want het succesvolle gebruik van de bevoegdheid om in te breken op andermans computers door de AIVD zegt niets (maar dan ook echt niets) over de noodzakelijkheid van het sleepnet. De reactie van het kabinet is, zeker zonder uitgebreide onderbouwing, slechts stemmingmakerij voor politiek gewin.