De burgerrechtenorganisatie Privacy International komt vandaag met een uitgebreid rapport over de internationale samenwerking tussen geheime diensten. Wat blijkt? De waarborgen en het toezicht hierop vertonen nog veel gebreken.

Dat geheime diensten internationaal met elkaar samenwerken is maar goed ook. Dreigingen houden immers niet op bij de grens. Maar dat mag niet betekenen dat de waarborgen en het toezicht op geheime diensten die nationaal gelden, ophouden zodra inlichtingen de grens over gaan. Uit dit rapport, op basis van internationaal vergelijkend onderzoek, komt dit beeld helaas wel naar voren.

Geheime samenwerkingsovereenkomsten

Waar we bij andere internationale samenwerkingsvormen tussen overheden transparante, gezamenlijke regels afspreken, werkt men in de inlichtingenwereld internationaal samen op basis van vele geheime samenwerkingsovereenkomsten. Overeenkomsten die niet, zoals bijvoorbeeld internationale verdragen, langs de wetgever gaan, juridisch bindend of openbaar zijn.

Privacy International stelt deze juridische basis voor samenwerking terecht aan de kaak in haar rapport en komt met een lange lijst van verbeterpunten voor zowel wetgevers, regeringen, geheime diensten en de toezichthouders.

Toezicht houdt op bij de grens

Er zitten ook beperkingen aan het toezicht op de internationale samenwerking tussen geheime diensten. Het toezicht is immers nationaal geregeld. En waar de diensten zelf – bijvoorbeeld binnen de EU – steeds intensiever zijn gaan samenwerken, staat de internationale samenwerking tussen toezichthouders nog in de kinderschoenen. Daar valt echt nog een inhaalslag te maken.

Nederlandse toezichthouder ook kritisch

De conclusies en aanbevelingen uit het rapport van Privacy Internationaal staan niet op zichzelf. Een kleine maand geleden kwam ook de Nederlandse toezichthouder op de geheime diensten, de CTIVD, met een rapportRapport 56 over de multilaterale gegevensuitwisseling door de AIVD over (vermeende) jihadisten over de internationale samenwerking tussen de AIVD en buitenlandse diensten.

Ook de CTIVD merkt in zijn rapport terecht op dat aanvullende waarborgen en beter toezicht echt nodig zijn om onze rechten goed te beschermen bij de toenemende internationale samenwerking. De CTIVD komt met twee aanbevelingen voor bepaalde vormen van internationale samenwerking (bijvoorbeeld de database waarmee diensten werken binnen het samenwerkingsverband van de Counter Terrorism GroupWikipedia over dit Europees samenwerkingsverband ):

• er moet een gemeenschappelijk normenkader komen; en
• er moet gezamenlijk toezicht worden gehouden.

Tijd voor verbetering

De rapporten van Privacy International en de CTIVD laten helder zien dat er nog heel veel valt te verbeteren op het gebied van internationale samenwerking door geheime diensten om onze rechten goed te beschermen.

Het is duidelijk dat er nu echt iets moet gebeuren om onze gegevens te beschermen als die de grens overgaan. De Nederlandse regering en andere regeringen zijn nu aan zet. Internationale samenwerking is prima, maar goede waarborgen en effectief toezicht mogen niet ophouden bij de grens.