Ruim één op de twintig verzoeken van de AIVD om een bijzondere bevoegdheid in te mogen zetten was onrechtmatig. Dat blijkt een half jaar nadat de sleepwet in werking is getreden uit de voortgangsbrief van de nieuwe toetsingscommissie, de ‘TIB’. Dat is veel te vaak.

Toetsingscommissie trapt op de rem

De Toetsingscommissie inzet bevoegdheden (de TIB) toetst vooraf of de inzet van bepaalde middelen, zoals de inzet van het sleepnet, rechtmatig is. In één op de twintig gevallen waarin de minister akkoord ging met de inzet van verregaande middelen door de AIVD, werd ze door de TIB teruggefloten. Bovendien blijkt uit de voortgangsbriefDe brief van de TIB dat maar liefst één op tien verzoeken van de AIVD veel te weinig informatie bevatte waardoor de TIB deze verzoeken niet inhoudelijk kon beoordelen.

Dit onderstreept het belang van scherp toezicht op de inlichtingendiensten, vooraf én achteraf. Wat dat betreft is deze voortgangsbrief van de TIB en het optreden van de voorzitter een positief signaal. De brief is helder en to the point. We kunnen ons ook vinden in de eerder geuite kritiekReactie van TIB op voorgestelde wijzigingen die ze hebben op het gebrek aan waarborgen bij het hacken door de geheime diensten. Ook daarmee kunnen grote hoeveelheden gegevens van onschuldige burgers verzameld worden.

Ook de opmerking aan het eind van de brief, dat de TIB qua kennis en veiligheidsbeeld niet alleen gevoed wil worden door de geheime diensten, vinden we uitermate van belang. We zullen laten weten dat de koffie bij Bits of Freedom al klaar staat.

Toezicht lost niet alles op

Maar toezicht alleen lost niet alles op. Het is juist ook van belang dat je de bevoegdheden zelf al duidelijk begrenst. Die duidelijke grenzen ontbreken nog steeds bij onder andere het sleepnet, het verzamelen van gegevens via informanten, en het uitwisselen van gegevens met buitenlandse diensten. Hierdoor valt de communicatie van onschuldige burgers nog steeds ten onrechte in handen van de geheime diensten in Nederland en het buitenland. Deze kritiek hebben we deze zomer met de regering gedeeldOnze bijdrage aan de consultatie over de voorgestelde wijzigingen, en hopelijk krijgt dit gevolgen zodra het wetsvoorstel om de sleepwet te wijzigen naar de Tweede Kamer gaat.

Zwarte balkjes

Tot slot willen we ook iets te zeggen over het censurerenSheila Sitalsing over de inzet van 'zwarte balkjes' van de statistieken in de rapportage. Hierdoor weten we nog steeds niet hoeveel verzoeken zijn getoetst door de TIB en wat hiervan de resultaten waren. Blijkbaar wilde de TIB deze cijfers wel vrijgeven, maar besloten de betrokken ministers dat dit beter geheim kon blijven.

Dat is teleurstellend. We hebben eerder jarenlang gestreden voor meer transparantie over de tapcijfers van de geheime diensten. Dit leidde er begin 2018 toe dat deze cijfers grotendeels openbaarOver ons succes om de tapstatistieken openbaar te maken zijn gemaakt. Nu zien we dat de regering toch weer de ramen en deuren sluit.

In een artikelArtikel NOS van de NOS staat dat de cijfers die in de voortgangsbrief zijn weggelakt wel worden vrijgegeven in het jaarverslag van de toetsingscommissie. Als dit klopt, dan is het helemaal onbegrijpelijk waarom die cijfers nu nog wel ‘staatsgeheim’ zijn.