In de donkere decembermaand vinden we vaak wat meer tijd voor een goed boek. Daarom doen we hier een aantal suggesties voor boeken die betrekking hebben op online privacy en internetvrijheid. Voor jezelf, of om tijdens de feestdagen cadeau te doen.

Het bestverkochte boek ooit (met deze titel) - Sanne Blauw

Van je leerprestaties tot verkiezingsuitslagen, van je zorgpremie tot je kans op werk, overal bepalen cijfers hoe ons leven eruitziet. En hoewel vaak wordt gedacht dat keiharde data, en vooral méér data, tot betere beslissingen leiden, zijn getallen bepaald niet objectief. Cijfers worden voortdurend gebruikt om ons te beïnvloeden. Algoritmes van bedrijven sturen ons gedrag online. Machthebbers rechtvaardigen hun keuzes ermee. Econometrist Sanne Blauw heeft een zeer toegankelijk boek geschreven waarin ze duidelijk maakt dat cijfers veel kunnen zeggen, maar dat de context minstens zo veelbetekenend is. En vol met leuke weetjes om je irritante oom tijdens het kerstdiner mee om de oren te slaan.

Datadictatuur – Jan Kuitenbrouwer

Publicist Jan Kuitenbrouwer schrijft al sinds de jaren ‘80 over computers en het internet. Uitgeverij Prometheus vroeg hem om de ontwikkelingen in de online wereld tegen het licht te houden van een idee van de Duitse filosoof Jürgen Habermas. Die stelde dat een ‘machtsvrije publieke ruimte’ een vereiste is voor een gezonde democratie. Sommige mensen dachten dat dit ideaal in vervulling zou gaan in cyberspace: een ruimte van iedereen en van niemand, geen autoriteit, geen commercie. Dat bleek nogal naïef te zijn, laat Kuitenbrouwer zien, want ook deze ruimte werd al snel een strijdtoneel in het eeuwige gevecht om macht en invloed. Het internet liet ons geweldige sprongen vooruit maken en ontsloot ongekende hoeveelheden kennis, maar is ook gekoloniseerd door organisaties met politieke en financiële belangen die ons schaamteloos manipuleren en exploiteren. Kuitenbrouwer vraagt zich in zijn pamflet af hoe we hier zijn beland en wat we kunnen doen om een dreigende ‘datadictatuur’ te voorkomen. Hij schreef niet alleen een heel handzame geschiedenis van het internet tot nu toe, maar biedt ons ook food for thought tussen de feestmaaltijden door.

Klont – Maxim Februari

Een briljante roman over hoe mens te zijn in een 'gedataficeerde' wereld, zo vatte De Volkskrant het samen. De jonge en mediagenieke Alexei Krups verkondigt overal zijn theorie dat we bedreigd worden door een ‘klont’ van data die zichzelf heeft losgezongen van de menselijke controle. Is het angstzaaierij van een charlatan, een verzameling bijeen gestolen ideeën waarmee hij het lezingencircuit uitmelkt? Of is het een terechte waarschuwing voor een nieuwe fase in het bestaan van de mensheid, waarin we zullen worden onderworpen door ons eigen monster van Frankenstein? De eigenzinnige hoge ambtenaar Bodo Klein, die zichzelf enigszins onmogelijk heeft gemaakt op het Ministerie van Veiligheid, wordt op onderzoek uitgestuurd. Het gemak waarmee Februari grote ideeën en filosofische vraagstukken in het verhaal vervlecht, wekt bewondering. Klont is een boek dat waarschijnlijk veel mensen al in de eerste hoofdstukken met andere ogen naar een mogelijke toekomst laat kijken. Het is niet alleen intellectueel onderhoudend en uitdagend, maar ook grappig en erg goed geschreven. (Full disclosure: Maxim Februari is lid van de Raad van Advies van Bits of Freedom.)

Click Here to Kill Everybody – Bruce Schneier

Bruce Schneier is een Amerikaanse computerveiligheidsexpert, privacy specialist en schrijver van het bekende werk Data and Goliath. In zijn confronterende nieuwste boek maakt hij duidelijk welke risico’s we lopen door onze fysieke omgeving steeds meer aan het internet te koppelen. Dat de ‘slimme’ thermostaat door inbrekers kan worden gebruikt om te zien wanneer mensen niet thuis zijn, heb je vast wel eens gehoord. Maar Schneier bepleit overtuigend dat ‘the Internet of Things’ tot veel grotere bedreigingen kan leiden. Want afgeperst worden met ransom ware op je laptop is al vervelend, maar wat als criminelen de controle over je auto of pacemaker kunnen overnemen? Gelukkig is Schneier vooral ook een praktisch ingestelde denker, en biedt hij oplossingen voor een hoop problemen, zowel voor ons als consument, als voor de samenleving als geheel. Fascinerend leesvoer.

The Internet of Garbage – Sarah Jeong

Het oorspronkelijk in 2015 uitgegeven The Internet of Garbage is momenteel gratis als e-boek verkrijgbaar via website The Verge. Journaliste Sarah Jeong schreef jarenlang voor deze site over online gemeenschappen en wangedrag. Ze biedt een kijk op hoe online intimidatie werkt, hoe het gecategoriseerd en onderscheiden kan worden, en waarom veel bedrijven en beleidsmakers worden overweldigd in de bestrijding ervan. Hoe houden we het internet een beetje op orde, zonder te vervallen in censuur en willekeur? En kan dit mensenwerk blijven, of wordt het onmenselijk werk in sweatshops? Jeong wijst op het onderscheid tussen kijken naar intimidatie vanuit inhoudsperspectief versus vanuit gedragsperspectief. En ten tweede toont ze aan welke overeenkomsten er zijn tussen spam en intimidatie, beide stukjes ongewenst afval op het net, en wat dit betekent voor de bestrijdingsmogelijkheden. Ze pleit overtuigend voor investeringen in echte content moderatie, in combinatie met technologische architectuur die ‘vullis ruimen’ niet als bijzaak behandelt. In een nieuwe introductie zet ze uiteen hoe de online intimidatie ook offline steeds meer effect sorteert. Een boeiend boek voor iedereen die geïnteresseerd is in het beschaafd houden of maken van internetplatformen, maar ook in de effecten op de offline maatschappij.

The Platform Society – José van Dijk, Martijn de Waal, Thomas Poell

Nog niet gelezen, maar wel op ons verlanglijstje: The Platform Society, dat deze maand verschijnt. De Engelstalige en geüpdate versie van De Platformsamenleving uit 2016. Facebook, YouTube, Über, AirBnB: de meest besproken bedrijven van onze tijd profileren zich als ‘platform’, als ruimte voor vrije en ondernemende burgers om zich ontplooien. Maar hoe sturen deze platformen, bewust en onbewust, onze samenleving? Door welke waarden worden zij gedreven? In welke mate komen deze overeen met publieke belangen als privacy, veiligheid, toegankelijkheid en democratische controle? Van wie zijn de data die worden gegenereerd en is het noodzakelijk dat de opbrengsten ten goede komen aan alle gebruikers? Het boek 'The Platform Society', geschreven door Prof. dr. José van Dijck van de Universiteit Utrecht, UvA-docent Thomas Poell en onderzoeker Martijn de Waal, gaat over de verhouding tussen publieke waarden en de platformsamenleving. Zijn regels nodig, wie maakt die en hoe zien die eruit? Belangrijke vragen om mee te nemen naar 2019.

PS Steun je lokale boekhandel.