Minister Ollongren heeft op teleurstellende wijze gereageerd op het voorliegen van de Tweede Kamer door Facebook. Wij toonden onlangs aanFacebook liegt tegen Tweede Kamer over verkiezingsmanipulatie dat het bedrijf onwaarheden had verkondigd in het parlement, wat leidde tot KamervragenKamervragen PvdA n.a.v. onthulling Bits of Freedom (pdf!) van de PvdA. Uit de beantwoording blijkt dat de bewindsvrouw nog steeds geen verantwoordelijkheid neemt, de problematiek onvoldoende begrijpt en de burger vergeet.

Facebook werkt precies zoals het hoort te werken

De minister schrijft:

"[Het is] teleurstellend dat het kennelijk vrij eenvoudig is om de gedane toezeggingen te omzeilen, waardoor de technische kant van de toezegging niet goed afgedekt lijkt te zijn."

Dat is een onjuiste lezing van wat er is gebeurd. Bits of Freedom heeft niets hoeven "omzeilen". We hebben een bericht geplaatst en Facebook betaald om deze onder de aandacht te brengen bij kiezers in een ander land. We hebben het proces doorlopen precies zoals Facebook het ons aanbood. Op geen enkel moment hebben we iets omzeild door te liegen of ons als een ander voor te doen. Facebooks verdienmodel is de ene Facebook-gebruiker helpen de andere Facebook-gebruiker te manipuleren. Facebook werkt precies zoals Facebook wil dat het werkt.

Niemand neemt verantwoordelijkheid

De minister schrijft ook:

"Ik zie het als een verantwoordelijkheid van Facebook dat de gedane toezeggingen in de praktijk goed functioneren en zal hen hier op blijven aanspreken. Ik vind het positief dat partijen als Bits of Freedom de maatregelen uit de gedragscode toetsen en ben van mening dat het Facebook nuttige informatie biedt om de uitvoering van de gedragscode te verbeteren."

Kortom: in plaats van zelf verantwoordelijkheid te nemen over de mogelijkheid om in Nederland een gezond publiek debat te voeren, vertrouwt de regering op de vrijwillige medewerking van Facebook. Facebook vertrouwt op haar beurt weer op de vrijwillige medewerking van gebruikers. Dit is een absurde situatie die alleen zou "werken" wanneer niemand ooit iets slechts in de zin heeft. Politieke actoren, bedrijven en overheden die burgers willen manipuleren hebben slechte bedoelingen. Een bedrijf dat geld verdient door manipulatie te faciliteren, heeft slechte bedoelingen. Dat Facebook geen verantwoordelijkheid neemt, snappen we. Dat is hun taak ook niet. Maar dat de regering geen verantwoordelijkheid neemt, vinden we onbegrijpelijk. Iedereen wijst naar elkaar. Ondertussen loopt de schade aan ons communicatielandschap, en de mogelijkheid om in vrijheid informatie te vergaren en uit te wisselen, steeds verder op.

Desinformatie is hier niet het probleem

De minister geeft aan bezig te zijn met een inventarisatie van "de huidige wet- en regelgeving op het gebied van het tegengaan van desinformatie" en komt daarmee deels tegemoet aan de oproep om niet langer te vertrouwen op zelfregulering. De gekozen focus baart ons echter zorgen. Wij raden de minister dringend aan om voorbij dit specifieke probleemHet internet gezonder maken? Focus op het systeem, niet op de symptomen te kijken. Desinformatie is van alle tijden. Het nieuwe probleem en het probleem dat echt de aandacht verdient, is dat door ons huidige communicatielandschap desinformatie zo makkelijk grip kan krijgen op onze samenleving. Dit is het probleem waar de regering haar pijlen op moet richten. We stuurden de minister hierover ook een briefBrief aan regering: pak problemen rond ons communicatie-landschap structureel aan.

Onbegrip over regulering

De minister schrijft tevens dat regulering geen negatieve consequenties moet hebben voor innovatie. Eens. Maar dat geeft een vertekend beeld van waar we nu staan. Op dit moment wordt het communicatielandschap gedomineerd door een kleine aantal multinationals. De dominante positie van de grote platformen maakt het haast onmogelijk voor nieuwe spelers om te concurreren. Regulering is juist nodig om innovatie te stimuleren.

Wie beschermt de vrijheid van meningsuiting?

Tot slot. In de brief van de minister komen veel zorgen en aandachtspunten voorbij. Eentje ontbreekt, en dat is de zorg voor onze vrijheid van meningsuiting. Dit mensenrecht is niet voor niets in de wet verankerd. Het is namelijk noodzakelijk voor een goed functionerende democratie. Welke minister wil zich daar hard voor maken?