Deze week roepen we mensen op om ons te supporten. Sociaalwetenschapper en lid van onze Raad van Advies Linda Duits legt uit waarom dat belangrijk is.

“’Let him cut’, zegt ze ijskoud.” Ik bekijk de zin een paar keer, hij laat me niet los. Het voelt alsof ik een dystopsiche scifi-roman lees, maar het is de krant. Om precies te zijn: de laatste zin van de negende alinea in een duizelingwekkend stuk in NRC 'Ik was kanonnenvoer voor Facebook'over klokkenluider Sjarrel de Charon. Die naam klinkt veel te blij voor de inhoud. Boven het stuk prijkt ook een veel te vrolijke foto. Gele zonnebril, olijk geplaceerd petje.

De Charon werkte als content-moderator voor Facebook. In de betreffende alinea vertelt hij hoe hij zelfbeschadiging onder zijn hoede had. Oplettende gebruikers en goed getrainde algoritmen rapporteren mensen die zichzelf iets aan willen doen, bijvoorbeeld omdat ze zichzelf snijden. In het protocol is opgenomen dat als een moderator bevestigt dat dit inderdaad zelfbeschadiging is, de persoon automatisch een bericht krijgt waarin hij wordt aangespoord hulp te zoeken.

Deze persoon wil dat niet. “Who has reported me?! 5 cuts! Stop reporting me you bastards! 10 cuts! 10 more cuts! Stop reporting idiot!” De Charon vraagt advies aan zijn leidinggevende. Maar dat is de onverstoorbare menselijke robot waarmee ik dit stuk begon. Afwijken van de regels mag niet.

Hoe lossen we dit op?

Ik plaats een screenshot van de alinea op mijn Twitter. Dit bedrijf moet gewoon verboden worden. Maar mijn volgers zitten in de neoliberale reflex waarin veel burgers al een tijdje verkeren. Delete your Facebook, is hun devies. Niet de overheid, maar de markt moet dit maar oplossen. Als we allemaal geen Facebook meer hebben, stopt dit probleem vanzelf. Vorig jaar zegden inderdaad 248.000 NederlandersNewcom Nationaal Social Media Onderzoek 2019 hun Facebook op, ongetwijfeld mede dankzij Arjen Lubach. Effectief toch?

Nou, nee. Als ik mijn account delete, verandert er niets aan het werk van mensen als Sjarrel de Charon. En het verandert niets aan de persoon uit het voorbeeld, die zichzelf snijdt voor de aandacht of de likes, of omdat hij in een afschuwelijke wereld leeft waarin je als individu moedeloos wordt van het gebrek aan controle over je omstandigheden.

Zelfs wanneer iedereen ter wereld kapt met Facebook en de magnaat eindelijk failliet gaat, stopt dit niet. Want dan komt er gewoon een nieuw bedrijf dat die plek inneemt, dat zichzelf onmisbaar maakt'Facebook aanpakken kun je niet in je eentje' en dat gebruikmaakt van het gebrek aan wetgeving. Het is als het vermoorden van baby Hitler: dat heeft alleen zin als je gelooft dat de Tweede Wereldoorlog, het fascisme en de Holocaust allemaal de schuld waren van één man die de rest opzweepte. Dat is niet zo. Als Hitlers moeder een miskraam had gehad, was er waarschijnlijk een andere grote man opgestaan in het interbellum. Geschiedenis wordt voorgestuwd door ideologische spanningen, niet door individuele (anti)helden.

De enige manier om Facebook te stoppen en te voorkomen dat er nieuwe evil corps ontstaan, is door te stoppen met denken als consumenten, en te beginnen met denken als burgers. We kunnen wetten maken die vervolging van leidinggevenden als die van Sjarrel de Charon mogelijk maken. We kunnen wetten maken die ervoor zorgen dat de onethische werkcultuur waarop Facebook gedijt verboden wordt. En we kunnen wetten maken die monopolistische, ontransparante handel in onze data verbieden.

We moeten van ons laten horen

De macht van de techgiganten is niet onaantastbaar en de techgiganten zelf zijn ook niet onaantastbaar. Nog niet, want als geek heb ik genoeg sciencefiction-films gezien waarin dat uiteindelijk wel het geval is. Overheden kunnen er iets aan doen, en al helemaal als ze samenwerken. Laten wij nu net op Europees niveau zo’n samenwerkingsverband hebben!

Maar overheden gaan alleen aan de slag als we ze aanmoedigen. Daartoe kunnen we stukken schrijven, heibel maken op sociale media – ja, dus bij de vijand zelf – of we kunnen de straat op. En we kunnen experts inzetten, die campagnes voeren, die voor ons lobbyen, die bestaande wetten onder de loep nemen en meedenken over nieuwe betere wetten.

Zulke experts zitten bij Bits of Freedom. Ze zijn niet alleen heel kundig, ze zijn ook nog eens volledig onafhankelijk. Dat kan alleen als wij ze financieel steunen. Doneer daarom. Zodat tech-dystopie voortaan weer alleen fictie is, in plaats van alledaags nieuws in de krant.

Linda Duits is publicist gespecialiseerd in populaire cultuur en naast maandelijks donateur ook lid van de Raad van Advies van Bits of Freedom.