Facebook heeft plannen aangekondigd voor de Libra, zijn nieuwe digitale munt. We zetten onze vijf belangrijkste zorgen over deze munt op een rijtje.

Wat is Libra precies?

Facebook heeft in één keer een heleboel plannenLibra.org online gezet rondom een nieuwe digitale munt: de Libra. De Libra kun je met gewoon geld kopen en dan online met je Libra-portemonnee uitgeven. De Libra wordt volledig gedekt door een mix van andere munten. Dus als jij voor 100 euro aan Libra koopt, dan wordt er ergens 100 euro aan dekking weggezet voor het geval dat je Euros terug wilt kopen. De bedoeling is dat het hierdoor een stabiele munt wordt. Het beheer van de munt – en daarmee ook het vertrouwen in de werking van de munt – komt in handen van een stichting in Zwitserland. En beheer van die stichting wordt gedaan door een groepZie de ‘founding members’ van minstens honderd bedrijven (zoals Facebook, Uber, Mastercard, Vodafone en Booking) en een paar grote non-profits (zoals Kiva).

Het is best een ingewikkeld verhaal. Gelukkig heeft Techcrunch de plannen helder op een rijtje gezet:

Niemand kan op dit moment de gevolgen van Libra overzien of weten of het wel of niet een succes gaat worden. Toch is er op basis van de nu beschikbare informatie al genoeg duidelijk om grote zorgen te hebben over de plannen.

Zorg 1: De privacywaarborgen zijn belabberd

Banken hebben volledig inzicht in al jouw betaalverkeer dat via de bank loopt. Het Libra-netwerk zal op dezelfde manier inzicht krijgen in het betaalverkeer van haar gebruikers. Betalingen zijn gepseudonimiseerd, en dus niet echt privé. Net zoals Facebook nu abject veel inzicht heeft in jouw volledige sociale netwerk (via Facebook, Instagram en WhatsApp) kunnen ze in de toekomst abject veel inzicht hebben in jouw financiële netwerk. Wat koop je waar, wanneer en voor hoeveel? Jouw koopgedrag is verschrikkelijk gevoelige informatie. Het is niet voor niets dat er overal ter wereld al jarenlang strenge regels zijn over wat banken wel en niet met die gegevens mogen doen. Voor Facebook zullen veel van die regels (nog) niet gelden.

Facebook belooft dat ze de sociale gegevens en de financiële gegevens van elkaar gescheiden gaat houden. Maar de eerste belofte waar Facebook zich aan houdt moeten we nog tegenkomen. De Libra is ook geen alternatief verdienmodel voor Facebook. Facebook hoopt dat door het gemakkelijker maken van betalingen, meer mensen direct kopen op basis van de advertenties die ze zien op Facebook of Instagram. Als de conversie (het aantal kopers per advertentie) omhoog gaat, dan worden die advertenties – die gebaseerd zijn op jouw gegevens – dus nog meer waard voor Facebook.

Zorg 2: Arbitraire betaalcensuur ligt voor de hand

Eén van de idealen achter veel digitale munten is dat ze betaalcensuur onmogelijk zouden moeten maken. Omdat het netwerk decentraal en gedistribueerd is, is het bijvoorbeeld zo goed als onmogelijk om Bitscoinbetalingsverkeer te censureren. Op dit moment is het voor een aantal landen heel makkelijk om normaal betalingsverkeer onmogelijk te maken voor bepaalde organisaties. Zo werd het in 2010 bijvoorbeeld onmogelijk gemaakt voor Wikileaks om nog geld te ontvangenOok PayPal is een schakel in de internetvrijheidsketen. Sommige landen gaan heel zorgvuldig om met deze macht tot censuur, terwijl andere landen er misbruik van maken.

De Libra is niet gedecentraliseerd. Een klein groepje – voornamelijke Amerikaanse – bedrijven krijgt dus de macht tot dit soort censuur. En kan dit doen op basis van de door henzelf bepaalde voorwaarden. Als we iets hebben geleerd van Facebooks gedrag in de afgelopen jaren, dan is het dat ze aan de ene kant absurd veel misbruik en strafbaar gedrag mogelijk maken, terwijl ze aan de andere kant het geen probleem vinden om belangrijke stemmen op compleet arbitraire wijze de stem te ontnemen. Anders gezegd: als ze met de vrijheid van financiële transacties op dezelfde manier omgaan als met de vrijheid van communicatie, dan wordt Libra een drama.

Zorg 3: Libra versterkt de problematische dominantie van Facebook

Facebook zegt dat Libra open is voor iedereen (vooralsnog is het open voor een selecte club aan partners die zich mogen inkopen voor 10 miljoen US dollar). Maar ze hebben wel een uitzonderlijk goede startpositie voor zichzelf gecreëerd. Zij zullen met hun nieuwe bedrijf Calibra één van de eerste portemonnees voor Libra maken en kunnen daarvoor de naar schatting 2.5 miljard actieve gebruikers uit hun app-ecosysteem voor benaderen. Het is nog maar de vraag of het echt gaat lukken om de Libra open te stellen voor meer dan die honderd founding members. De voorgestelde technologie onder Libra lijkt dat namelijk niet per se te ondersteunen.

Voor kleine ondernemers is het nu al zo goed als onmogelijk om niet aanwezig te zijn op Facebook. Als Libra succesvol wordt, dan zal de vrijheid om nee te zeggen tegen Facebook in de praktijk nog beperkter worden.

Een aantal van de structurele problemen van het internet hebben te maken met de dominantie van een aantal grote platforms. Deze dominantie wordt met de plannen rondom Libra versterkt. Dat maakt het nog moeilijker om de problemen bij de kern aan te pakkenHet internet gezonder maken? Focus op het systeem, niet op de symptomen in plaats van aan symptoombestrijding te doen. De rente die Facebook zal ontvangen op de in Libra gestopte financiële middelen zal trouwens ook niet gering zijn en zeer positief uitwerken voor hun cash flow.

Zorg 4: Het is een doortrapte en populistische manier om regulering te omzeilen

Facebook heeft eerder geprobeerd om digitaal geld te introduceren. Dat is mislukt, de Facebook Credits zijn vrij snel weer ter ziele gegaanFacebook credits op Wikipedia. Dit keer doet Facebook er alles aan om het nu wel tot een succes te maken. Ze hebben daarbij een tweetal doortrapte trucs gebruikt.

De eerste wordt uitgelegd door Eric Wall op MediumThe Libra Masterplan. Hij laat zien dat Facebook door de transacties open te maken en de identiteit te pseudonimiseren precies genoeg doet om ervoor te zorgen dat er wel regels kunnen worden opgesteld, maar dat er tegelijkertijd genoeg ruimte overblijft om de regels te omzeilen. Dat zou er nog weleens voor kunnen zorgen dat de Libra zich heel snel zal verspreiden, ongehinderd door de complexe regels die we nu hebben opgesteld om mensen en hun financiën te beschermen.

Volgens Evgeny Morozov zal Facebook onze afkeer voor deze regels inzetten voor de tweede truc: hun gebruikers achter de munt krijgen. Hij schrijftFacebook's plan to break the global financial system:

By positioning their firm as a rebel force against mediocre bureaucrats and sluggish corporate incumbents, Facebook’s strategists seek to convince the public that their company, an emancipatory force of universal disruption, is a victim of global conspiracy by crony politicians and lazy competitors. Given the boundless public animosity to banks and their regulators – topped only by animosity toward telecom firms – such arguments might even sound persuasive.

Zorg 5: Het is de volgende stap in het overdragen van onze democratie aan het bedrijfsleven

Misschien wel de belangrijkste zorg is wat het voor onze maatschappij betekent als er een succesvolle munt ontstaat die niet gereguleerd wordt vanuit de overheid of vanuit de internationale rechtsorde, maar op basis van wat een aantal multinationals belangrijk lijkt. Kunnen landen nog wel hun eigen monetair beleid voeren? Wat betekent dit voor embargo’s of andere handelsrestricties? En voor de stabiliteit van ons financiële stelsel? Dit soort macro-economische vraagstukken liggen feitelijk buiten de expertise van Bits of Freedom. Maar wat we wel weten is dat dit complexe politieke vraagstukken zijn. Politieke vraagstukken horen op democratische wijze beantwoord te worden en niet door een kleine groep commerciële bedrijven die er alles aan doen om zelf hun spelregels te mogen blijven maken.

Dit lijkt weer een voorbeeld van een oplossing die op de korte termijn goed kan uitpakken (ja, het is heel belangrijk om ook financiële diensten te kunnen leveren aan het deel van de wereld dat nog ‘unbanked’ is), maar waarvan op de lange termijn de schadelijke effecten toch groter blijken dan gedacht. Hopelijk kunnen we lessen trekken uit de manier waarop we als maatschappij met Facebook zijn omgegaan. En er dus voor zorgen dat we met Libra niet dezelfde op terughoudendheid gebaseerde fouten maken.