In het denken over privacy is de vraag niet zozeer of we iets te verbergen hebben, als wel of we iets te beschermen hebben. En daarop luidt het antwoord voor iedereen: ja. Dit besef heeft gevolgen voor ons persoonlijk leven, maar ook voor ons politieke denken.

Dit artikel is geschreven op verzoek van De Grote Vragen en is daar eerder gepubliceerd.

Hoeveel mensen wonen in een huis zonder slot op de deur? Ongeveer nul, want iedereen heeft de eigen veiligheid en vaak die van gezinsleden te beschermen. Tegen fysieke dreiging en tegen diefstal. Online zijn ‘sloten’ net zo belangrijk. Bij de meeste mensen is daar door kwaadwillenden inmiddels net zoveel te halen als thuis.

Het nieuwe normaal

Met de ontwikkeling van nieuwe technieken, veranderen onze normen. Op Youtube is een filmpje te zien uit 1998 waarin mensen op straat wordt gevraagd of ze een mobiele telefoon hebben. “Daar zie ik het nut niet van in, absoluut niet.” “Het lijkt mij helemaal niet leuk om altijd bereikbaar te zijn.” Twintig jaar later wordt iemand die geen mobiele telefoon heeft raar aangekeken. De mobiel is dan ook meer geworden dan enkel een telefoon. Mensen e-mailen ermee, bankieren mobiel en synchroniseren hun agenda. Ze voeren hun dieet of medicijngebruik in, bestellen boodschappen online en betalen ermee. Mensen die hun apparaat per ongeluk thuis laten liggen en het een dag lang zonder moeten stellen, voelen zich al gauw onthand en ontheemd. Naast de smartphone gebruiken de meeste mensen een laptop, tablet of personal computer. Hiermee hebben ze contact met de Belastingdienst, bank, verzekeraar of ziekenhuis, of boeken er vakanties mee. In veel huizen heeft inmiddels ook The Internet of Things haar intrede gedaan. Allerhande apparaten worden met het internet verbonden. Dat kan de televisie zijn, maar ook de thermostaat, de koelkast of de wasmachine. Dat alles connected is, lijkt de nieuwe standaard.

Geen theoretisch verhaal

Het geeft een boel gemak. Maar gegevens die vroeger letterlijk achter slot en grendel lagen, zijn nu per internet oproepbaar. Door ons, maar ook door anderen. Gegevens over bijvoorbeeld onze gezondheid, kopieën van ons identiteitsbewijs, en al onze betaalgegevens. Maar niet alleen de gegevens zelf zijn waardevol. Sta maar eens stil bij wat mensen uit onze (betaal)gegevens kunnen afleiden. Van welk kerkgenootschap we lid zijn, welke therapie we volgen, bij wie we schulden hebben. Of we dure apparatuur in huis hebben en wanneer we op vakantie zijn. Handig voor inbrekers, de combinatie van die laatste twee gegevens.

Hoe meer informatie over jou online te vinden is, hoe makkelijker het voor kwaadwillenden is om identiteitsfraude te plegen. Ze kunnen dan bijvoorbeeld op jouw naam dure aankopen doen. Dat we het niet hebben over een theoretisch verhaal, blijkt uit gegevens van de Consumentenbond: jaarlijks zijn ruim 50.000 Nederlanders slachtofferDagelijks 150 mensen slachtoffer van identiteitsfraude: 'Heel onwerkelijk als iemand zich als jou voordoet' van identiteitsfraude.

Zwakke schakel

Natuurlijk is veel informatie beveiligd. Die beveiliging vormt vaak vooral een vertragende factor voor hackers, maar geen garantie. Een kort wachtwoord van minder dan 8 cijfers en letters is in een paar seconden te kraken. Kwaadwillenden gebruiken daarvoor lijsten met enorme hoeveelheden combinaties, die ze gewoon uitproberen. (De brute-force methode.) Een goed wachtwoord van minstens 10 tekens, dat niet alleen bestaat uit cijfers en letters maar ook uit andere tekens, maakt deze kraakmethode vrijwel onbruikbaar. Maar het aantal echt onkraakbare systemen wordt door experts op ongeveer nul geschat. En hoe goed een systeem ook is, de menselijke factor blijft een zwakke schakel. Als een werknemer een overzicht van zijn wachtwoorden print en aan zijn monitor plakt, is dat vergelijkbaar met thuis de allerduurste sloten installeren en vervolgens de sleutel aan een touwtje uit de brievenbus laten hangen.

Tips

Voor 100% beveiligen is dus geen optie. We kunnen wel ons best doen, want de vertraging schrikt heel veel hackers af. En door de meest voor de hand liggende tips te volgen, verklein je de kans op ongelukken al serieus. Schakel je computer of laptop bijvoorbeeld echt helemaal uit als je hem niet gebruikt. Laat hem niet ‘s nachts op stand by staan. Daarmee breng je de tijd dat je apparatuur kwetsbaar is al gauw met meer dan 30% terug. Tips om jezelf beter te beveiligen vind je op Veilig InternettenVeilig Internetten, bij de ConsumentenbondDe Consumentenbond over veiligheid en privacy en in de Toolbox van Bits of FreedomCheck de Internetvrijheid Toolbox!.

Consument én burger

Deze tips gaan over wat je als individu kunt doen, als consument. Maar dat is slechts de helft van het privacy-verhaal. We zijn namelijk niet alleen individueel consument. We zijn ook burger en lid van een samenleving. Veel keuzes die we als burger kunnen maken om onze privacy te beschermen, zijn politieke keuzes. Grote platformen als Facebook, Youtube en Spotify houden zich niet alleen bezig met het observeren van ons gedrag. Ze willen ons ook beïnvloeden. Ons koopgedrag, onze politieke opvattingen, zelfs onze stemming. (‘Mood management’) Hoeveel ruimte geven we bedrijven om onze meest intieme gegevens af te lezen en onze gevoelens te manipuleren? Om data te verhandelen van gebruikers? Maar ook van niet-gebruikers waar ze ongevraagd profielen van aanmaken? Hoeveel toegang geven we verzekeraars tot onze medische gegevens? Mag de overheid een DNA-databank aanleggen, terwijl we weten hoe vaak de overheid gevoelige gegevens lekt? Belangrijke politieke vragen met grote invloed op ons eigen dagelijks leven.

Het persoonlijke wordt politiek

Iemand die denkt dat hij of zij niets te verbergen heeft, blijkt na even doorvragen altijd wel iets te beschermen te hebben. Dat maakt privacy voor iedereen een relevant onderwerp. Daarom is het goed hierover na te denken, bijvoorbeeld bij het gebruik van apparatuur en apps. Maar privacy is dus ook een onderwerp dat van het meest persoonlijke een politieke kwestie maakt.