De kans dat je slachtoffer wordt van woninginbraak, diefstal of geweld neemt al lange tijd af. Toch word je als consument en burger de noodzaak aangepraat van meer toezicht en beveiliging, waarbij steeds vaker apps centraal staan. Bij die apps is meestal niet het belang van jou als gebruiker, maar het verdienmodel van de maker leidend.

Veiliger

De structurele afname van criminaliteit in de directe leefomgeving blijkt onder meer uit de VeiligheidsmonitorVeiligheidsmonitor CBS van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De politie registreert ook al jaren fors minder misdrijvenCriminaliteit en Rechtshandhaving 2017, een serieuze indicatie dat het aantal daadwerkelijk daalt. Steeds minder mensen hebben in hun buurt en huis te maken met onveiligheid, en dit is een duurzame trend. (Eentje die is ingezet vóór de opkomst van nieuwe surveillanceproducten, mocht je denken dat die de oorzaak van de daling zijn.)

Achterdocht

Toch word je steeds vaker aangemoedigd om surveillancetechnologie te gaan gebruiken, ook door de politie en gemeentenBurgemeester en politie Hendrik-Ido-Ambacht maken reclame voor Nextdoor. Het is echter technologie die meestal verbonden is met het internet en jou als gebruiker juist ook kwetsbaar kan maken. En ook achterdochtiger; gezond verstand zegt immers dat als je via jouw mobiel vaker berichten krijgt over mogelijk verdachte situaties, jouw veiligheidsbeleving zal veranderen.

Ring

Ring-deurbellen met camera’s, WhatsApp Buurtpreventie, meer bewakingscamera’s in jouw wijk: er is een miljardenindustrie ontstaan die je moet redden van kwaadwillenden. Die industrie is voor haar succes afhankelijk van het idee dat zij bijdraagt aan jouw veiligheid. Maar om te kunnen blijven bestaan en groeien is het ook nodig dat jij je juist onveilig blijft voelen. In de reclame van de Ring-deurbel zie je daarom allerhande ongure types rondsluipen, op zoek naar mogelijkheden om onze huizen binnen te dringen. In de VS heeft het moederbedrijf van Ring, Amazon, contracten afgesloten met de politie, onthulde de Washington PostRing has partnered with 400 police forces, extending surveillance concerns. De politie moet snel en liefst live toegang krijgen tot zoveel mogelijk deurbelcamera’s. Zo ontstaat een enorm nieuw surveillancenetwerk, zonder al te veel discussie over de wenselijkheid daarvan.

Toegang tot de meldkamer

Ring wil bovendien real time toegang tot de meldkamer en meldingen zo snel mogelijk doorgeven aan gebruikersCops Are Giving Ring Your Real-Time 911 Caller Data. Zo ontstaat een nog grotere stroom berichten die het onveiligheidsgevoel verder aanwakkert, en de behoefte aan nieuwe surveillanceproducten verder zal aanjagen. Het voeden van achterdocht is een wezenlijk onderdeel van het verdienmodel.

WhatsApp Buurtpreventie

WhatsApp Buurtpreventie is een ander bekend app based fenomeen. De berichten die via dit platform worden uitgewisseld bestaan vooral uit verdenkingen, verdachtmakingen en waarschuwingen. Zoals de uitdrukking luidt: als je een hamer hebt, lijkt alles op een spijker. Als je een preventie-app hebt, lijkt een situatie al snel verdacht, zo blijkt ook uit de praktijk. Het gebeurt niet zelden dat onschuldige kijkers bij te koop staande woningen al te makkelijk als ‘verdachte types’ worden aangemeld. Onderzoeker Vasco Lub bestudeerdeBurgerwachten en etnisch profileren: enorme groei burgerpreventieapps op verzoek van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid buurtpreventieteams in meer dan 200 gemeenten. Hij signaleerde een groot risico op etnisch profileren en constateerde dat er zelfs burgerwachten ontstaan, vergelijkbaar met knokploegen. Daar wordt jouw buurt echt niet veiliger van. Wel jaagt zo’n sfeer de vraag naar nog meer surveillancetechnologie aan.

Nextdoor

De app Nextdoor wordt gezien als een gezelliger variant van WhatsApp Buurtpreventie. Het draait er om dat jij als gebruiker samen met je buren activiteiten kunt organiseren en leuke tips kunt uitwisselen, maar ook hier is veiligheid een belangrijk onderwerp. De app werkt in de praktijk regelmatig als aanjager van achterdocht. In de VS, waar de app al langer grootschalig in gebruik is, werd de sectie ‘crime and safety’ een broeinest van racisme. Overijverige burgers waren veel eerder geneigd om niet-witte mensen in hun buurt als verdacht aan te merken dan witte mensen. Niet op basis van gedrag, maar puur op basis van uiterlijk. Het bedrijf voelde zich genoodzaaktFor Nextdoor eliminating racism is no quick fix om de app aan te passen en het etnisch profileren door haar gebruikers actief terug te dringen. Naar eigen zeggen hebben ze het met 75% teruggedrongen, maar het blijft dus een probleem. Bovendien zijn er forse vraagtekensNextdoor lekt uw naw-gegevens te plaatsen bij het aanmeldsysteem, dat niet veilig genoeg is. Hierdoor kunnen onbekenden zich aanmelden als bewoner van een buurt, alle naw-gegevens van andere gebruikers downloaden.

Kritischer opstelling

Technologieën die op het eerste oog een bijdrage kunnen leveren aan jouw veiligheid, hebben vaak maatschappelijke bijwerkingen die pas later aan het licht komen. In plaats van initiatieven als buurtapps en samenwerking met technologiebedrijven enthousiast te omarmen, zouden autoriteiten er verstandig aan doen zich terughoudender en kritischer op te stellen dan ze nu doen. Als door verstandig beleid de misdaad al jaren afneemt, maar jouw onveiligheidsgevoel uit commerciële belangen juist wordt aangejaagd, is intensieve samenwerking met de surveillance-industrie niet in jouw belang.