De Minister vindt het belangrijk dat de inzet van gezichtsherkenningstechnologie bij de politie niet wordt uitgebreid voordat er goed is nagedacht over ethische en juridische vraagstukken. Dat is precies wat Paula Hooyman in haar stage bij ons heeft gedaan.

Een "structurele inzet van een breed vertakt, realtime gezichtsherkenningstechnologie, waarbij mensen continu en overal in kaart worden gebracht" past niet bij de samenleving die Minister Grapperhaus voorstaat. Zo schrijft hij in een KamerbriefLees hier de Kamerbrief over het gebruik van gezichtsherkenning. Dat is fijn, want we zouden ons grote zorgen maken als dit wel zo zou zijn. Maar het betekent helaas niet dat wij nu gerustgesteld zijn. Het standpunt van de Minister roept veel vragen op. Vindt de Minister bijvoorbeeld dat de inzet van gezichtsherkenning in de openbare ruimte wél kan als mensen op sommige plaatsen continu in kaart worden gebracht? Of als ze wel overal, maar niet continu in kaart gebracht worden? Of als de inzet niet structureel is? Of het systeem niet breed vertakt?

Het voorwerk is al gedaan

Gelukkig schrijft de Minister ook dat er geen nieuwe toepassing van gezichtsherkenningstechnologie bij de politie zal worden ingezet, voordat er goed is nagedacht over ethische en juridische vraagstukken. Paula HooymanWe stellen Paula hier aan je voor heeft zich tijdens haar stage bij ons op precies deze vragen gestort en een helder rapport geschreven. We kunnen de Minister dus heuglijk mededelen: het voorwerk is al gedaan. Om het nog makkelijker te maken delen we hier Paula haar bevindingen in het kort.

Meerdere rechten en vrijheden onder druk

Naast het recht op privacy komen er nog een aantal van onze rechten en vrijheden onder druk te staan door de inzet van gezichtsherkenning in de publieke ruimte. Denk bijvoorbeeld aan de vrijheid van godsdienst; door gezichtsherkenning rond een kerk, moskee of synagoge. Of het recht op demonstratie; door gezichtsherkenning waarmee bijgehouden kan worden wie er waar voor of tegen protesteert. Maar ook het recht op een gelijke behandeling; doordat mensen van kleur een groter risico lopen om verkeerd door het systeem geïdentificeerd te worden.

Noodzakelijk

Het gebruik van gezichtsherkenning mag alleen als het noodzakelijk is in een democratische samenleving. Dat betekent dat er een dringende maatschappelijke behoefte moet zijn, het doel in verhouding moet staan tot het middel en het niet mogelijk moet zijn om met een lichter middel hetzelfde te bereiken. Dit zal voor het gebruik van gezichtsherkenning in de publieke ruimte alleen in acute noodsituaties zo zijn. Bijvoorbeeld de vluchtende terrorist uit de brief van de Minister.

Function creep

Maar we moeten goed nadenken over of we gezichtsherkenning zouden willen toestaan in die situaties. Als we de inzet ervan toestaan in acute uitzonderingsgevallen bestaat het gevaar dat de toepassing ervan langzaam zal worden uitgebreid. Het toestaan van een uitzondering kan al snel leiden tot de volgende uitzondering.

Angst is een slechte raadgever

Wanneer we technologie die vergaand ingrijpt op onze rechten en vrijheden introduceren onder het mom van veiligheid moeten we ons realiseren dat angst een slechte raadgever is. Voelen we ons daadwerkelijk veiliger met een systeem waarmee de overheid mensen kan identificeren, analyseren en monitoren op straat? Is dat een beveiliging of een bedreiging van onze vrije samenleving?

De conclusie

De conclusie van het rapport van Paula is helder: we moeten ons niet laten leiden door de angst voor de acute uitzonderingssituaties, maar nadenken over de vraag in wat voor samenleving we willen leven. Als dat een vrije en democratische samenleving is, dan is daarin voor technologie die ons identificeert, analyseert en volgt in de publieke ruimte geen plaats. Met de introductie van gezichtsherkenning voor deze uitzonderingsgevallen zetten we de deur open naar een bredere toepassing van ingrijpende surveillancetechnologie. Daarom is het beter om een verbod in te stellen op de inzet van gezichtsherkenning als surveillancemiddel in de publieke ruimte.