We vieren dit jaar onze twintigste verjaardag, hoera! Dat doen we samen met jou, want jij geeft de digitale burgerrechten een stem. Speciaal voor deze gelegenheid interviewden we mensen die stil staan bij de rijke historie van Bits of Freedom. Mensen die de organisatie kleur geven en een gezicht. Een daarvan is Ot van Daalen.

In 2009 legt Ot van Daalen een gedetailleerd en doordacht meerjarenplan op tafel bij Internet4allLees hier meer over de stichting Internet4all, een stichting voortgekomen uit de verkoop van XS4ALL. Zijn vraag? Financier de doorstart van een digitale burgerrechtenbeweging in Nederland.

Een paar stappen terug. Wanneer Ot een half jaar in de Verenigde Staten studeert, komt hij in aanraking met een activistische professor die hem introduceert aan EFFLees hier waar EFF voor staat, de Electronic Frontier Foundation. Daar doet hij vrijwilligerswerk en teruggekomen in Nederland gaat hij als vrijwilliger bij een soortgelijke organisatie aan de slag: Bits of Freedom.

"Na mijn studie vroeg ik mij af wat ik wilde doen. Ik was wel bezig met digitale burgerrechten, maar ik was nog onervaren. Ik concludeerde dat ik het beste ervaring op kon doen in de corporate wereld om daarna die ervaringLees meer over Ot van Daalen en zijn achtegrond te gebruiken voor belangrijke zaken."

Meerjarenplan

Ik had toen wel het plan om ooit bij Bits of Freedom te gaan werken, maar ik startte in 2004 bij een groot advocatenkantoor. Rond dezelfde tijd hoorde ik dat Bits of Freedom ging stoppen. Na meer dan vijf jaar in de advocatuur werd het tijd voor een overstap. In 2008 belde ik Sjoera Nas met de vraag of ze mij kon voorstellen bij iemand van XS4ALL, misschien was dat een leuke plek om te werken Zie de Universiteit Amsterdam voor recent werk door Ot van Daalen.

Zij vertelde dat Internet4All overwoog om Bits of Freedom opnieuw op te starten. Een gesprek met Doke Pelleboer volgde, de toenmalige voorzitter van Internet4All. Hij vroeg me om een voorstel voor een meerjarenplan te schrijven. Het was het paasweekend, op het advocatenkantoor was het rustig. Dat weekeinde heb ik aan een stuk door gewerkt aan mijn plan en de eerste versie op papier gezet.”

Lobbyen

Met een stabiele financiering van zeshonderdduizend euro voor drie jaar ontstond er ruimte voor een strategie. “De vraag was, hoe gaan we dat geld op een duurzame manier gebruiken? Waar gaan we ons wel en niet mee bezig houden? Zo heb ik bepaalde onderwerpen uitgelicht en bijvoorbeeld besloten dat er geen rechtszaken werden gevoerd, maar dat de aandacht het best naar lobbyen kon gaan.”

Het is dan een ander tijdsbeeld dan de beginjaren tot 2006. “Mensen zagen steeds meer het belang van digitale burgerrechten. De expertise van Bits of Freedom raakte breder verspreid. We waren steeds minder nodig om vragen over het internet uit te leggen en duiding te geven, en konden ons meer richten op beleidsbeïnvloeding. Ons netwerk groeide ook snel, sneller dan ik verwacht had.”

Activisme

Er zijn wel een aantal memorabele momenten die Ot helder voor de geest weet te halen. “Allereerst was het echt een hele leuke tijd. Ik had het gevoel dat we met Bits of Freedom op het juiste moment en op de juiste plek waren bij belangrijke discussies. Ik ben nog steeds onder de indruk van de collega's met wie ik samen werkte. Ik heb bijzondere herinneringen aan het team van het eerste uur, waaronder Axel Arnbak, Daphne van der Kroft en Rejo Zenger." Hij lacht wanneer ik opmerk dat velen het de 'gouden tijd' noemden van Bits of Freedom.

Daarnaast waren er een aantal dingen die de organisatie op de kaart zette.  "In de eerste week na de doorstart was er al Buma/StemraSamenvatting plannen Bumra/Stemra in Engels door EDRi, die wilde geld gaan vragen voor het embeddenLees over embedden in de NRC van 14okt2009 van Youtube filmpjes.

Toen hebben we samen met geïnteresseerden die online mee konden schrijven, een brief opgesteld aan Buma/Stemra. Via Twitter werd bekend dat zij een bijeenkomst organiseerde waar veel pers aanwezig was. Een mooi moment om dan de brief af te geven en aandachtBits of Freedom niet welkom bij Buma/Stemra te generen.

Dat explodeerde in de mediaBekijk de media aandacht die ontstond na de brief en plotseling werden we zo zelf nieuwsOverzicht Buma/Stemra zaak in NRC Next van 4 okt 2009. We mochten namelijk niet naar binnen bij die bijeenkomst. Het heeft ons op de kaart gezet.

Voor mij was het een bepalend en leerzaamMeer over de afloop van de internetheffing zaak moment. Het gaf aan hoe je in die tijd activismeLees de Kamervragen terug kon bedrijven.

Mobiliseren

Het verhaal over gebruik van deep package inspection is een beetje vergelijkbaar. Toen bekend werd dat KPN extra wilde gaan rekenen voor WhatsApp-gebruik was iedereen verontwaardigd. Wat gaan wij doen? Merel Koning een van de medewerkers, kreeg het idee om mensen aangifteActie oproep tot aangfite tegen KPN te laten doen tegen KPN. Zo mobiliseerden we mensen en wisten we de woede te kanaliseren. Die actie had impactLees over het onderzoek naar meeluisteren. En uiteindelijk leidde het natuurlijk tot de netneutraliteitBekijk het dossier Netneutraliteit wetgeving. Een prachtige combinatie van mediastorm en lobby.”

Toekomst

“Het internet stond vroeger voor iets positiefs: toegang tot kennis voor iedereen en de mogelijkheid om te communiceren met de hele wereld. Wat ik ook zei bij de lanceringsspeech van Bits of Freedom: digitalisering bevat in de kern een belofte. Wanneer ik terug kijk, dan was het onze insteek om die belofte te beschermen en waar te maken.

Als ik nu naar de toekomst kijk dan maak ik mij zorgen. Het werkveld is verschoven van thema’s als netneutraliteit, naar de Big Tech monopolies. Hebben organisaties als Bits of Freedom slagkracht tegen een Google? Hoe geven we die online omgeving vorm? Als we de strijd verliezen, dan dreigen we een hoop meer kwijt te raken dan enkel 'digitale' burgerrechten, het is veel fundamenteler."

Op luchtige toon afsluitend: in het begin waren we gevestigd in het oude Volkskrantgebouw aan de Wibautstraat in Amsterdam. Een kantoortje tussen werkplekken die gebruikt werden door kunstenaars en andere creatievelingen. We hadden het imago altijd in pak te komen, maar ondertussen kwamen uit de kamers naast ons wietdampen en was het soms in de ochtend over de lege bierflesjes stappen om bij ons kantoor te komen. Nu is Bits of Freedom wat groter, en zijn de buren wat saaier. Maar het doel is niet veranderd: strijden voor digitale burgerrechten. Ik ben ongelooflijk blij dat ik daaraan mee mocht doen.”