Er moet en zal gebruik worden gemaakt van technologie en data waar het aankomt op bestrijding van het virus. Waar de corona-app vorm moest krijgen in een appathon wordt nu voor het gebruik van locatiegegevens in een spoedproces een wetswijziging geschreven. Maar opnieuw blijven fundamentele vragen onbeantwoord: Welk probleem moet precies met deze gegevens worden opgelost? Zijn deze gegevens daar wel geschikt voor? Is het verzamelen ervan proportioneel? En zijn er geen minder ingrijpende alternatieven? Naast het beantwoorden van deze vragen moet er bij het gebruik van locatiegegevens rekening gehouden worden met een aantal aandachtspunten.

Even een wetswijzigingetje hoor

Het gonst al een paar weken in Den Haag dat de overheid onze bewegingsgegevens via telecomdata wil bijhouden om de verspreiding van het coronavirus in kaart te krijgen. Na veel onduidelijkheid en telecomproviders die zeiden dat ze niets van het verzoek van de minister wistenProviders spreken minister tegen: Niet gevraagd om telecomdata, lijkt het nu toch te gaan gebeuren. Daar moet alleen wel even de wet voor worden gewijzigd. Minister De Jonge wil dat telecomproviders locatiegegevens van hun klanten overhandigen in de strijd tegen het coronavirus. Daarvoor wil hij de telecomwet wijzigen.Dat moet dan maar snel via een spoedproces gebeuren. Die wetswijziging komt er nu aan en wij maken ons zorgen. Daarom hebben we begin deze week een brief aan Kamerleden gestuurd waarin we onze zorgen uiteenzetten en benadrukken dat haastige spoed zelden goed is en waar er volgens ons over nagedacht zou moeten worden bij het gebruik van locatiegegevens.

Waarom eigenlijk?

Terwijl het voorstel voor de wetswijziging al geschreven wordt, is het nog helemaal niet duidelijk waar de locatiegegevens precies voor gebruikt zullen worden. Dat blijkt uit de rectificatieLees hier de rectificatie die minister de Jonge stuurde nadat hij te hard van stapel was gelopen in zijn Kamerbrief. In één alinea schrijft de minister dat het specifieke doel, het publieke belang, de doelmatigheid en de proportionaliteit allemaal nog beschreven moeten worden, maar de wet wel alvast wordt aangepast. Dat is de wereld op zijn kop. Eerst moet duidelijk zijn waarom iets nodig is, en dan moet er gekeken worden hoe dat kan worden geregeld. Vooral als er een wet moet worden aangepast moet er een duidelijke uitleg gegeven worden waarom die maatregel nodig is.

Spoedproces vraagt om spoedinput

Een tweede punt van zorg is het spoedproces waarin deze wetswijziging wordt gemaakt. Hierbij wordt het wetsvoorstel in een razend tempo langs de Raad van State en de kamer gestuurd. Dit maakt het een stuk moeilijk voor partijen als Bits of Freedom om input te leveren op het voorstel. Daarom hebben wij onze zorgen en aandachtspunten voor het gebruik van locatiegegevens op papier gezet en naar Kamerleden gestuurd al voordat het wetsvoorstel openbaar was.

Wetten zijn drempels die bewust zijn aangelegd

Het gemak en de haast waarmee nu een wetswijziging om het delen van locatiegegevens mogelijk te maken wordt aangekondigd is gevaarlijk. De wet staat dat op dit moment niet toe, en dat is niet voor niets. De wet beschermt onze rechten en vrijheden en is een uitkomst van een afweging van belangen. Het feit dat de minister in zijn hyperfocus op data en technologie als oplossing van deze crisis tegen wetgeving aanloopt, zou voor hem een signaal moeten zijn dat er sterke argumenten nodig zijn die belangen nu anders te wegen. Zonder een dergelijke uitleg zal de Minister niet de wet aan moeten passen aan zijn plannen, maar zijn plannen aan de wet. Binnenkort zal de Tweede Kamer hierover debatteren en we hopen dat we tegen die tijd deze vragen beantwoord zien.