Het Ministerie van Volksgezondheid ontwikkelt een app die het je moet gaan vertellen als je recent in de buurt van iemand bent geweest die met het corona-virus besmet blijkt te zijn. Als zo'n app er komt, moet die wel ook alleen dáárvoor gebruikt worden. Het kabinet moet dat wat ons betreft in de wet vastleggen.

De "slimme digitale oplossing" die het ministerie van Volksgezondheid nu ontwikkelt, is bedoeld om iets toe te voegen aan het proces van contactonderzoek van de GGD. Een voorwaarde (dat is overigens iets anders dan een garantie) voor effectiviteit is dat een groot deel van de bevolking de app gebruiktWe schreven eerder al dat de app om effectief te zijn populairder moet worden dan Whatsapp. Dat is ambitieus, en hooguit haalbaar als gebruikers er op kunnen vertrouwen dat de app ook echt alleen voor dat ene doel gebruikt wordt. De minister moet ons dus beschermen tegen private bedrijven en andere overheidsinstanties die de app, om andere redenen, ook wel zien zitten.

Zo wilden de "slimme koppen" van het horecanetwerk HorecaBrainsDe HorecaBrains vinden dat "privacy-strubbelingen" geen hele branche mogen wegvagen eerder al dat "straks iedereen die een café, club of andere nachthorecagelegenheid bezoekt verplicht [moet worden] om van een corona-app gebruik te maken". De app zou "niet voor iedereen verplicht [moeten zijn], maar wel voor diegene die gebruik willen maken de horeca." Het precieze idee hierachter is niet duidelijk - nou ja, anders dan "het voorkomen we een totale teloorgang van een prachtige discipline binnen de horeca". Zo'n verplichting zou waarschijnlijk niet alleen voor bezoekers gelden, maar ook voor de werknemers.

Wat heeft de geheime dienst aan zo'n app?

Ook de opsporings- en geheime diensten bedenken nu al wat zij aan zo'n app kunnen hebben. Zo organiseerde Interpol een paar weken geleden een sessie rond de vraag "hoe apps voor het traceren van contacten het politiewerk in de toekomst zullen veranderen." (De Nederlandse politie nam geen deel aan de sessie, vertelden ze ons.) Gek is dat niet: als telefoons bij gaan houden welke andere telefoons recent in de buurt waren, dan kan dat waardevolle informatie in een opsporingsonderzoek zijn. En alleen al het aantal identifiers van andere telefoons in de jouwe kan een aanwijzing zijn van hoe goed je je aan een opdracht tot thuisquarantaine hebt gehouden. Leuk voor de handhaving.

Als gebruiker van zo'n app wil je zeker weten dat niemand die geregistreerde gegevens ook nog voor iets anders gaat gebruiken. Het is dus belangrijk om af te spreken dat de app alleen mag worden ingezet voor contactonderzoek. En als je het risico loopt dat de gegevens misschien ook nog eens tegen je worden gebruikt, ga je je zonder meer een tweede keer afvragen of je de app écht wilt installeren. Het is dan ook heel belangrijk dat je de vrijheid houdt om ervoor te kiezen de app niet te installeren. Als jouw werkgever van je eist dat je de app installeert, is er echter geen sprake van een vrije keuze. Of stel je voor: jij wilt met je vrienden naar een café maar wordt geweigerd bij de deur omdat je ervoor kiest de app niet te installeren. Je wilt met de tram naar je ouders, maar helaas: geen app betekent geen toegang. Kan je zo'n app dan echt nog vrijwillig noemen? Dat is niet alleen stigmatiserend, maar sluit ook mensen uit die geen smartphone of Bluetooth willen of kunnen gebruiken.

Ook terrasje zonder app

Wij pleiten er daarom voor dat er een wet komt die elk ander gebruik van de app verbied. De app, en de geregistreerde gegevens, zouden alleen voor het contactonderzoek door de GGD gebruikt mogen worden. Elk ander gebruik zou strafbaar moeten zijn. Zo mag het gebruik van de app geen voorwaarde zijn om een terrasje te pakken, bepaalde zorg te krijgen of om van het openbaar vervoer gebruik te maken. Ook het gebruik in machtsrelaties moet verboden zijn. Een werkgever mag het gebruik niet vereisen van zijn werknemers, een onderwijsinstelling niet van haar scholieren of studenten. En ook niet onbelangrijk: het gebruik door opsporings- en geheime diensten van de gegevens die door deze app worden verzameld zou voorkomen moeten worden. Als de minister een app succesvol wil inzetten in de strijd tegen het coronavirus, dan kan dat alleen als burgers de app kunnen vertrouwen. Zonder dat vertrouwen wordt deze app zéker geen succes.