De eerste beslissing op een verzoek van ons aan de overheid om documenten openbaar te maken is meestal niet naar onze zin. Vaak wordt informatie geweigerd, soms met de meest gekke redenatie. Dan vraag je je af: wat is de werkelijke reden om deze informatie geheim houden?

Afluistersysteem

Dat is niet anders bij ons verzoek aan de politie om meer te weten te komen over hoe de politie mensen kan afluisteren. Daarvoor gebruiken zij een zogeheten 'interceptiefaciliteit', waarmee ze telefoon- en internetverkeer kunnen afluisteren. We vroegen om het verslag van een audit uit 2018 of 2019. Met zo'n audit wordt het systeem doorgelicht. Doet het systeem wat het moet doen, en doet het niet te veel? Wordt de onderschepte informatie veilig opgeslagen? Worden eventuele gesprekken met advocaten wel direct vernietigd? Je begrijpt dat het belangrijk is dat de resultaten van zo'n doorlichting openbaar zijn. Alleen op die manier kunnen we namelijk controleren of het afluisteren door de overheid op een verantwoorde manier gebeurt.

De politie ontving ons verzoek op 2 april en verzekerde ons, zoals altijd, "een zorgvuldige behandeling." De wetMet de Wet openbaarheid van bestuur (en veel geduld) kun je de overheid vragen informatie openbaar te maken verplicht de overheid om "zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk binnen vier weken" op ons verzoek te beslissen. Maar ja, de wet geldt kennelijk niet voor de politie, dus die nam de tijd. We moesten de politie eerst een aanmaning sturen, pas toen kregen we, ruim twee maanden te laat, haar beslissing. Die 'zorgvuldige behandeling' van de politie blijkt te bestaan uit een volledige weigering met een vreemde reden.

Onnavolgbare gedachtegang

Vaak weigert de overheid documenten openbaar te maken omdat bijvoorbeeld het 'opsporingsbelang' geschaad zou worden en dat dat belangrijker is dan het belang van openbaarheid. Maar deze keer niet. De politie zei in haar reactie dat de Wet openbaarheid van bestuur helemaal niet van toepassing zou zijn. De redenering is dat de minister de Tweede Kamer al eerder in een briefLees hier de brief van de minister aan de Tweede Kamer geïnformeerd heeft over het verslag. En daarmee zou de Grondwet als openbaarmakingsregeling gelden en niet de Wet openbaarheid van bestuur.

Dat is bullshit. De minister heeft het verslag helemaal niet naar de Kamer gestuurd, maar alleen een paar paragrafen met een vrij algemeen verhaal over wat er in het verslag van de audit staat. Dat is echt iets anders dan het verslag zelf met de kamer (en de rest van Nederland) delen. En de politie heeft haar uitleg om ons verzoek niet te behandelen ook niet verder onderbouwd, waardoor het voor ons onmogelijk is om de gedachtegang te volgen. In de parlementaire geschiedenis is veel te vinden over hoe de grondwet en de Wet openbaarheid van Bestuur zich tot elkaar verhouden, maar dat gaat dan bijna altijd over de reikwijdte van de Grondwet ("Mag de minister de Tweede Kamer documenten weigeren die het wel openbaar zou moeten maken op grond van de Wet openbaarheid van bestuur?". Nee is het antwoord.) En ja, er bestaan zeker wetten waar iets afwijkends wordt geregeld rond de openbaarheid van documenten, zoals de wet voor de geheime diensten. Maar de Grondwet is niet zo'n wet.

Politie maakt ons nieuwsgierig

Maar nog veel belangrijker: als de gedachte van de politie klopt, dan zou de Wet openbaarheid van bestuur meteen de prullenbak in kunnen. Dat zou namelijk betekenen dat alle documenten over beleid waarover de minister het parlement heeft geïnformeerd, niet meer op verzoek van burgers, journalisten en organisaties zoals Bits of Freedom, openbaar gemaakt zouden hoeven te worden. Of anders gezegd: alle documenten over beleid dat ook maar een klein beetje politiek geworden is, kunnen gewoon geheim worden gehouden.

Natuurlijk zijn we in bezwaar gegaan. De beslissing op dat bezwaar laat nog even op zich wachten. En als het nodig is stappen we ook nog wel naar de rechter. En om eerlijk te zijn maakt deze weigering ons eigenlijk alleen maar nieuwsgieriger: waarom wil de politie het verslag van de doorlichting van de interceptiefaciliteit eigenlijk zo angstvallig geheim houden?