Gebruik je de CoronaMelder en krijg je een melding dat je een serieus risico loopt, dan moet je tien dagen thuisblijven, klachten of geen klachten. Onderzoeken van de overheid laten echter zien: mensen doen dat niet eens als ze ernstige klachten hebben of na een persoonlijk belletje van de GGD. De meerwaarde van de CoronaMelder is dus nihil, maar de nadelen blijven gewoon staan. De minister kan eigenlijk maar één conclusie trekken.

CoronaMelder en testbeleid

Zoals je vast weet is het ministerie van Volksgezondheid een paar weken geleden begonnen met de uitrol van de CoronaMelder. Als je die app gebruikt, dan krijg je een melding als je langer dan een kwartier op minder dan anderhalve meter bij iemand in de buurt bent geweest die naderhand besmet bleek. Je hebt daar dus een serieus risico gelopen op een besmetting met het virus. Zo'n app kan misschien een bijdrage leveren aan het virus onder controle te krijgen, maar kent ook genoeg nadelenTechnische vooruitgang, nog steeds een surveillancemiddel. Zo normaliseert CoronaMelder de inzet van apps van de overheid die bijhouden bij wie je in de buurt bent geweest en maken we ons alleen maar nog afhankelijker van twee toch al dominante Amerikaanse technologiebedrijven.

Maar er liggen meer problemen op de loer. Wie klachten heeft en getest wil worden, kan nu niet altijd terecht bij de dichtstbijzijnde locatie, moet soms lang wachten op een afspraak én op de uitslag. De reden daarvoor is onder meer een gebrek aan capaciteitCheck ook Lubach's verhaal over de keuze van het ministerie in de laboratoria die beoordelen of je besmet bent of niet. Daarom zijn de voorwaarden voor het mogen doen van zo'n test aangescherpt: alleen bij duidelijke klachten. En met het griepseizoen in aantocht, lijkt de druk op de testcapaciteit alleen nog maar verder maar toe te gaan nemen.

Een ander handelingsperspectief

Met een melding van de CoronaMelder krijg je nu het dringende advies om tien dagen thuis te blijven. Of je nu klachten hebt of niet. Maar door het strikte testbeleid, betekent dat ook dat je je niet mag laten testen zolang je niet ook klachten hebt. En dat ondanks dat je aantoonbaar een serieus risico hebt gelopen. Ook in de wetenschappelijke onderzoeken waar de minister zo vaak mee schermt, hangt de verwachte effectiviteit van een corona-app sterk samen met het test- en quarantaine-beleid.

Daarmee negeert de minister ook het advies van de commissie onder leiding van een hoogleraar epidemologie van het UMC Utrecht‘Gewaarschuwde gebruiker van CoronaMelder moet ook zonder klachten test kunnen krijgen’, die de introductie van de CoronaMelder begeleidt. Die zegt dat "gebruikers van de CoronaMelder zich zo snel mogelijk na een waarschuwing van die app kunnen [moeten] laten testen, ook als ze geen klachten hebben."

Advies in de wind

Maar het is niet alleen de minister die adviezen negeert. Want zelfs mensen die wél klachten hebben blijven nauwelijks thuis, zegt het RIVM: "Mensen met klachten [...] gaan echter onverminderd vaakResultaten onderzoek gedragsregels en welbevinden (RIVM) naar buiten: 90% doet boodschappen, 43% gaat naar het werk, 64% bezoekt familie of vrienden, en 41% gaat naar de horeca." En van de mensen die door de GGD persoonlijk benaderd zijn met de melding dat ze eerder in contact zijn geweest met iemand die besmet bleek te zijn, volgt slechts 55% (!) het adviesRIVM's onderzoek over de naleving van regels om twee weken thuis te blijven op. Als mensen mét klachten al gewoon een biertje in een kroeg pakken, als mensen na een persoonlijk belletje van een GGD-medewerker het advies om thuis te blijven in de wind slaan, hoeveel mensen blijven dan thuis als een app op je telefoon de zoveelste notificatie op je scherm tovert?

Oh wacht, dat heeft de minister al eens laten uitzoekenHier vind je de resultaten van het hele onderzoek. Uit een proef die hij met de CoronaMelder deed bleek een „aanzienlijk deel [van de ondervraagden] ondanks een besmettingsmelding én ernstige klachten niet thuis te blijven."

Effectiviteit nul

Welke gevolgen heeft dat voor de CoronaMelder? Zoals gezegd: de melding van de app betekent dat je een serieus risico hebt gelopen, maar onder het huidige testbeleid mag je je alleen laten testen als je klachten hebt. En dat is een moment waarop je je toch al moet laten testen. Dus daar zit de meerwaarde ook niet. Het enige handelingsperspectief dat je geboden wordt: blijf tien dagen thuis. Maar we weten ook al dat mensen in andere omstandigheden die je als dwingender zou kunnen zien, dat advies ook niet opvolgen. Dat zal hier alleen maar nog minder zijn. En dus is de meerwaarde nihil.

De effectiviteit van de app is dus nul. En dat terwijl de nadelen van zo'n app wel gewoon blijven staan. Deze app is niet niets. Het is een app van de overheid die bijhoudt bij wie je in de buurt bent geweest. Een app waarmee wij en onze overheid nog meer afhankelijk worden van Google en Apple, zowel op de lange termijn, maar ook in onze strijd tegen dit virus nu. Deze crisis mag niet ervoor zorgen dat we massasurveillance normaal gaan vinden, of dat nou door de overheid of technologiebedrijven isOok wat betreft lokatiegegevens grijpt Google deze crisis graag aan om haar kwalijke praktijk te normaliseren.. We weten uit het verleden dat surveillanceinfrastructuur vaker uitgebreid dan afgebroken wordt. Het nieuwe normaal mag niet betekenen dat je verweten wordt niet solidair"Framing van corona-app als kwestie van solidariteit is emotionele chantage" betoogt Marjolein Lanzing in de Volkskrant te zijn als je de CoronaMelder niet op je telefoon hebt staan voor je naar de supermarkt gaat. Helemaal niet als ons ook nog een rad voor de ogen wordt gedraaid wat betreft de effectiviteit van zo'n app.

De juiste randvoorwaarden

Het is belangrijk dat het kabinet inzet op heldere maatregelen die bewezen effectief zijn. Het uitgangspunt is goed: houd afstand en blijf thuis als je mogelijk besmet bent. Dat moet ook de norm zijn, het is namelijk een maatschappelijk belang. Dat gebeurt nu overduidelijk niet, en dat is dus iets waar de minister op moet inzetten. Hij zou dat kunnen stimuleren met communicatiecampagnes (misschien iets met influencers?) of mensen in quarantaine te ondersteunen, met een boodschappenservice of compensatie van misgelopen inkomsten. En door er voor te zorgen dat iedereen die een risico loopt of is, zich kan laten testen.

De inzet van technologie kán onder omstandigheden effectief zijn. Daarvoor je moet je wel de juiste randvoorwaarden creëren. Sommige zaken moet je bij wet vastleggen, andere zaken moet je regelen. De CoronaMelder kan niet effectief zijn zonder voldoende testcapaciteit en een passend beleid om te testen. De CoronaMelder kan ook niet effectief zijn als mensen de app negeren. Zijn die randvoorwaarden er wel, dan kan de app effectief zijn en moet dat terwijl de app volledig uitgerold is onderzocht worden.

Maar, zijn die randvoorwaarden er niet, zoals nu het geval is, rest nog maar één stap: inrollen in plaats van nog verder uitrollen. Dat is zelfs de minister gelukkig met ons eens, die zegt namelijkMeerdere malen in de Tweede Kamer, waaronder bijvoorbeeld bij het antwoord op vraag 155 "als de app niet bijdraagt aan de bestrijding van het virus, de inzet van de app zal worden beëindigd". Of dus in ieder geval worden uitgesteld tot de app dat wél kan.