Met nog iets meer dan een maand voor de Tweede Kamerverkiezingen zijn de campagnes in volle gang. Dit jaar kunnen we weinig flyerende partijleden vinden in winkelcentra, of verkiezingsdebatten in buurthuizen. Politieke partijen wisten kiezers al jaren steeds beter online te vinden en zullen deze lockdown nog vaker op onze schermen verschijnen. Maar komt dat de democratie ten goede?

 

'Heb je een boze boer voor mij?'

Veel politieke partijen hebben het microtargeten al ontdekt. Daarbij wordt de verkiezingsboodschap afgestemd op de persoon die men wil bereiken. Zo kan een vrouw van tussen de 40 en 50 jaar die graag naar het theater gaat, een verkiezingsboodschap te zien krijgen van een partij die meer geld wil vrijmaken voor de culturele sector. Of een boer die een bepaald tractormerk leuk vindt, kan te zien krijgen dat een partij niet zo’n probleem heeft met stikstofgassen. Handig omdat je precies te zien krijgt wat je interessant vindt? Of angstaanjagend dat platformen zoals Google en Facebook op basis van jouw internetgedrag uitgebreidere psychologische analyses van je hebben dan je psycholoog? Wat je leuk vindt, waar je je boos over maakt, hoe snel je een aankoop doet, hoe lang je naar een bepaald bericht kijkt en hoe snel je bij andere berichten doorscrolt: alles is informatie die nuttig is om je gedrag te voorspellen en te beïnvloeden.

'U vraagt, wij draaien'

Politieke partijen kunnen net als bedrijven adverteren op de platformen die gebruikers door en door kennen. Wil een partij een veganist bereiken die zich zorgen maakt om de klimaatcrisis, of een boze man die zijn buurt en land graag boreaal houdt? ‘U vraagt, wij draaien’, zeggen de platformen dan. Zolang politieke partijen maar diep genoeg in de buidel tasten.

Het observatorium van de Universiteit van Amsterdam Hier vind je het dashboard van het observatoriumheeft een dashboard ontwikkeld waarin we kunnen zien hoeveel geld partijen daadwerkelijk besteden aan politieke advertenties. Ook Follow the MoneyEn hier vind je het dashboard van Follow the Money houdt hier een dashboard over bij. Daarop is te zien dat FvD sinds september 2020 maar liefst €72.000 heeft uitgegeven aan 278 Facebookadvertenties. Onderaan de lijst staat Denk die €2.500 heeft uitgegeven aan 29 advertenties op datzelfde platform. Op Google blijkt D66 de ‘big spender’ met maar liefst 863 advertenties waar zo’n €113.400 aan is besteed. Een groot verschil met CDA die €2.700 heeft uitgegeven aan 31 advertenties. Dat zijn gigantische verschillen.

Het groot verkiezingsexperiment

Betekenen deze enorme verschillen ook dat de grootte van het campagnebudget bepaalt hoeveel mensen je bereikt, hoeveel mensen je kunt overhalen op je te stemmen en hoe groot je uiteindelijk als partij wordt? Voor Nederland is het nog te vroeg om die conclusie te trekken, maar in andere landen is dat inderdaad wat er gebeurde. Kiezers werden gemanipuleerd op een bepaalde manier te stemmen, of juist helemaal niet te gaan stemmen. Ook werd microtargeting ingezet om groepen tegen elkaar op te zetten. Denk bijvoorbeeld aan de verkiezingen in IndiaLees hier over de online manipulatie van de verkiezingen in India waar de extreemrechtse Modi president werd, of MyanmarLees hier over hoe haat jegens Rohinya's op Facebook verspreid werd waar honderd duizenden Rohinya’s niet meer veilig waren in eigen land, mede door de haat die jegens hen gevoed werd op Facebook. Cambridge AnaliticaLees hier hoe Cambridge Analitica te werk ging had bij deze gebeurtenissen, net als bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen en de Brexitcampagne, een vinger in de pap. Daarbij maakte het bedrijf gebruik van de enorme hoeveelheid data-analyses die Facebook van mensen had.

Bij wie hoort de macht te liggen?

Verkiezingen moeten gaan om de vrije keuze van burgers die partijen aan de macht helpen waar ze vertrouwen in hebben om hun belangen te behartigen. Maar nu zijn het de platformen die macht hebben waar politieke partijen beroep op doen. Diezelfde politieke partijen hadden deze koe allang bij de horens kunnen vatten. Maar in plaats van de dominante positie en de ongezonde macht van de platformen wettelijk in te perken, vroeg de politiekLees hier wat we hier eerder over schreven de platformen vriendelijk zich te gedragen. Met als resultaat dat we niet alleen voorgeschoteld krijgen wat voor schoenen we moeten kopen, maar ook aan wie we onze stem moeten geven.

Wees zuinig op je stem

De komende verkiezingen ben je dus nog onvoldoende beschermd tegen manipulatie. Wij blijven aandringen op passende wetgeving om jouw mensenrechten en onze vrije democratie te beschermen. Ondertussen hebben we ook gewerkt aan een Korte Cursus Manipulatie die we 23 feburari lanceren. Daarin wordt je meegenomen in hoe platformen te werk gaan om jouw brein een bepaalde richting op te sturen, én hoe jij je daartegen kan wapenen. Wees verder kritisch met wat je op het internet tegenkomt, vooral als het een politieke lading heeft. En verdiep je ‘ouderwets’ in verkiezingsprogramma’s om er zo zeker mogelijk van te zijn dat de partij waar je voor kiest ook echt aansluit bij je idealen. Wees zuinig met je stem, je hebt er maar één.

Wil je meer weten?

In deze podcast Luister hier naar de podcastvan Polititia hebben we het uitgebreid over politieke microtargeting. En in dit artikelLees en kijk hier terug kun je lezen wat we hier eerder over schreven en kun je ons terug zien in een uitzending van Pointer over dit onderwerp.

Aangepast op 8 februari 2021

In een eerdere versie schreven we dat onduidelijk is wat de inhoud is van advertenties en bij wie (verschillende) advertenties terecht komen. Tijdens deze verkiezingen wordt daar onderzoek naar gedaan, bijvoorbeeld door de NOSLees hier over het onderzoek en hoe je kunt helpen. Facebook en Google hebben beiden een openbare advertentie bibliotheek waarin politieke advertenties worden opgeslagen.