De minister voor rechtsbescherming Sander Dekker geeft duidelijkheid over de regels die gaan over de inzet van gezichtsherkenning door burgers, bedrijven en private organisaties in Nederland. En dat ziet er in het kort zo uit: “De AVG (Europese wetgeving die onze gegevens beschermt) biedt zeer weinig ruimte om gezichtsherkenning in te zetten”.

Achtergrond

In Europa hebben we wetgeving die onze mensenrechten en onze gegevens beschermt. Binnen die wetgeving geldt zelfs een extra streng regime voor het verwerken van biometrische gegevens. Dat zijn gegevens over jouw lichaam of gedrag waarmee bepaalde surveillancetechnologie, zoals gezichtsherkenning, jou kan identificeren. Maar toch zien we dat op verschillende plekken om ons heen gezichtsherkenningLees hier meer over de inzet van gezichtsherkenning in Nederland wordt ingezet. Denk bijvoorbeeld aan de supermarkt, stadions en het gebruik ervan door de politie. Het lijkt dus nodig om die wetgeving nog eens uit te leggen. In een briefLees hier de brief van de minister aan de regering maakt de minister duidelijk hoe dat zit met de inzet van gezichtsherkenning in horizontale verhoudingen, dus door burgers, bedrijven en private organisaties.

Verandert er iets?

De minister zegt ervoor te pleiten een ‘dubbele noodzakelijkheidstoets’ in te willen voeren voor de inzet van gezichtsherkenning door private partijen. Maar eigenlijk geldt die al, want de noodzakelijkheidseis die de minister in de Nederlandse wetgeving wil toevoegen kopieert hij uit de Europese wetgeving. Juridisch gezien verandert hier dus niets.

We staan daarom liever even stil bij de uitleg van de regels die de minister geeft. Dat er juridisch niets verandert wil niet zeggen dat er in de praktijk ook niets verandert als de regels nog eens goed worden uitgelegd. Zo zagen we dat de Autoriteit PersoonsgegevensLees hier meer over de brief van de Autoriteit Persoonsgegevens eerder een brief schreef aan de branchevereniging van supermarkten om de regels nog eens uit te leggen nadat er signalen kwamen dat supermarkten gezichtsherkenning wilden inzetten. Dit contact heeft er voor gezorgd dat een supermarkt die al gezichtsherkenning inzette daarmee is gestopt.

Dus hoe zit het nou?

Zoals de minister en de Autoriteit Persoonsgegevens allebei schrijven: in principe is de inzet van gezichtsherkenning niet toegestaan. Maar, onder een aantal voorwaarden worden er twee uitzonderingen gehanteerd. Als de inzet wordt gebaseerd op toestemming, en als het dient ter beveiliging.

De minister maakt gehakt van toestemming als uitzonderingsgrond. Toestemming moet duidelijk, actief en vrijwillig zijn gegeven. Dit zal in de praktijk erg moeilijk zijn, omdat redelijkerwijs niet kan worden verwacht dat iedereen die een ruimte betreedt waar gezichtsherkenning wordt toegepast, daarvoor expliciete toestemming geeft.

De minister benadrukt dat de ruimte van de tweede uitzonderingsgrond erg beperkt is. De inzet van gezichtsherkenning moet dan noodzakelijk zijn voor voor authenticatie of beveiligingsdoeleinden én voor een 'algemeen zwaarwegend belang', zoals de publieke veiligheid of volksgezondheid. En dat laatste komt niet zo vaak voor in die horizontale verhoudingen. Daarnaast moet de inzet in verhouding staan tot het doel en mag er geen lichter middel beschikbaar zijn. Als er dan toch gezichtsherkenning wordt ingezet moeten er de juiste technische en organisatorische maatregelen worden genomen. Ga er maar aan staan.

Maar gezichtsherkenning ligt ook verticaal op de loer

Dat maakt dus een einde aan de inzet van gezichtsherkenning op plekken als winkels, stadions, casino’s en evenementenlocaties. We zijn blij met de duidelijke grenzen die de minister stelt in zijn brief. En moedigen de minister van Justitie en Veiligheid aan om dit stokje over te nemen en ook stelling te nemen voor de bescherming van onze rechten en vrijheden in de openbare ruimte. GezichtsherkenningMeer lezen over ons werk tegen biometrische surveillance in de openbare ruimte kan hier! ligt namelijk niet alleen in horizontale, dus tussen burgers onderling of tussen burgers en bedrijven, maar ook in verticale verhoudingen, dus tussen burgers en de overheid, op de loer. Voor een ware bescherming van onze privacy moet ook gezichtsherkenning door de politie en de gemeente uit onze openbare ruimte worden gebannenLees hier meer over het Europees burgerinitiatief dat we zijn gestart voor dit verbod!.