Vandaag gaf het kabinet haar reactie op het rapport van de Evaluatiecommissie. Daar stonden maar liefst 57 aanbevelingen in, maar wat het meeste aandacht krijgt is een sterke afzwakking van het toezicht. Slecht nieuws dus.

Tegemoetkoming aan maatschappelijke zorgen

De sleepwet (Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017) kent een bewogen totstandkoming. Vooral de introductie van het sleepnet zorgde terecht voor veel maatschappelijke onrust. In de toelichting op de wet schreef de minister dat de regering de maatschappelijke zorgen over de inbreuken op onze rechten en vrijheden die deze bevoegdheid betekende begrijpt. Om hieraan tegemoet te komen werd er een onafhankelijke instantie geïntroduceerd die goedkeuring moest geven aan de inzet van deze bevoegdheid, de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB).

De zogenaamde scheiding is een sterke afzwakking

De Evaluatiecommissie beveelt in haar rapportLees hier het Evaluatierapport aan dat er een heldere scheiding moet komen tussen het toezicht vooraf door de TIB en achteraf door de andere toezichthouder, de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVDOok de CTIVD waarschuwt dat deze aanpassing het toezicht afbreekt). Het kabinetLees hier de kabinetsreactie schrijft dat deze scheiding "bijdraagt aan de effectiviteit van het toezicht en recht doet aan het dynamische karakter van het werk van de diensten." Maar wat betekent deze scheiding?

De scheiding betekent dat de TIB alleen nog maar iets te zeggen heeft over bevoegdheden van de geheime diensten waarmee zij gegevens binnenhalen. Nu speelt de TIB ook een rol op een aantal punten in de sleepnetbevoegdheid die gaan over het verwerken van gegevens. Die toetsing gaat er dan uit.

Het betekent ook dat de TIB niet meer in de toetsing mee mag wegen of de verzamelde gegevens uiteindelijke met buitenlandse diensten gaan worden gedeeld of niet. Dat doet de TIB nu wel, en terecht, want het maakt wel degelijk uit voor de ingrijpendheid op onze rechten en vrijheden of de diensten gegevens verzamelen voor zichzelf, of dat ook delen met buitenlandse diensten.

De zogenaamde scheiding is eigenlijk een sterke afzwakking. Want alleen de TIB heeft bindende bevoegdheden. Dat betekent dat de TIB door haar toetsing ervoor kan zorgen dat een bevoegdheid niet kan worden ingezet. De CTIVD houdt toezicht achteraf en heeft geen bindende bevoegdheden. In plaats van het kalf te redden, kan er straks enkel worden geconstateerd dat het verdronken is.

We zeiden al 'nee'

De waarborgen werden opgenomen, als tegemoetkoming aan de maatschappelijke zorgen. Maar de duidelijke 'nee' tijdens het referendum liet zien dat onze rechten en vrijheden nog steeds te veel gevaar liepen. Toch werd de wet gewoon ingevoerd. Er werd een Wijzigingsvoorstel geschreven die zeker niet aan onze fundamentele bezwaren tegemoet kwam en zo traag wordt behandeld dat de evaluatie die nu rechts inhaalt. Eén van de gedane beloften was de wet vroegtijdig te evalueren, om in te kunnen grijpen als de wet toch uit balans blijkt te zijn. Nu blijkt de wet tekort te schietenLees hier wat wij eerder schreven over het tekort schieten van de wet en wordt de evaluatie niet aangegrepen om de wet beter te maken. De waarborgen die destijds aan onze zorgen tegemoet moesten komen worden zelfs eruit gehaald.