Vandaag heeft de Eerste Kamer het Wijzigingsvoorstel op de Wet op Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (de sleepwet) aangenomen. In dat voorstel staan vooral kleine verbeteringen. Maar het voorstel is er nog niet doorheen of er wordt al geschreven aan een voorstel dat het toezicht afbreekt. En het is nog niet helemaal duidelijk wat dat betekent, maar het demissionaire kabinet heeft die alvast "omarmd".

Voor wie door de wijzigingen de wet niet meer ziet:

Dit moment weten jullie vast nog: In 2018 stemden een massale hoeveelheid burgers de sleepwet wegLees hier meer over de uitslag van het referendum in een referendum. Dat was een duidelijk signaal: De wet moet beter. En verbetering werd beloofd. Die belofte kreeg vorm in een aantal beleidsregels en het Wijzigingsvoorstel dat vandaag door de Eerste Kamer is gekomen. Wij omschrevenLees hier de voorgestelde verbeteringen destijds als cosmetischen hier meer over wat wij er destijds over schreven, want de fundamentele bezwaren die wij tegen de wet hadden en hebben worden er niet in opgelost. Toch zijn we nu positief over dat het voorstel is aangenomen. Vooral omdat er wordt gewerkt aan een nieuw voorstel dat het toezicht sterk onder druk zet.

Waar we blij mee zijn in dit voorstel

We hadden graag gezien dat de wijzigingen een stuk verder zouden gaan en een antwoord zouden zijn op de fundamentele bezwaren die we hadden tegen de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Helaas is dat niet zo, omdat de wijzigingen niet ver genoeg gaan. Toch staan er een aantal dingen in die een klein stapje de goede kant op betekenen:

• De gerichtheidseis wordt opgenomen in de wet. Dat betekent dat de geheime diensten de bevoegdheden die zij hebben gekregen zo gericht mogelijk moeten uitoefenen en er moet uitgebreider verantwoording worden afgelegd door de diensten over hoe zij dit doen.
• De TIBDe Toetsingscomissie Inzet Bevoegdheden, de toezichthouder vóóraf, kan plaatsvervangende leden aanwijzen. Aangezien er drie mensen toezicht moeten houden op twee organisaties met duizenden medewerkers, is dat extra belangrijk.
• Bij het uitwisselen van ongeëvalueerde gegevens met buitenlandse diensten moet nu de CTIVDLees hier meer over de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, de toezichthouder achteraf, altíjd op de hoogte worden gesteld. Eerder was dat alleen als de gegevens die werden uitgewisseld waren verzameld met het sleepnet.

Shout out naar de alerte senatoren in de Eerste Kamer

In de behandeling van het huidige Wijzigingsvoorstel was duidelijk te zien dat wij enLees hier de hiertoezichthoudersen hier hoe de toezichthouders de noodklok luiden niet de enige zijn die ons grote zorgen maken over de nieuwe aangekondigde wijzigingen. Zo werden er goede vragen gesteld over hoe het kabinet deze veranderingen kan verdedigen. Maar tegelijkertijd werden aanbevelingen uit het EvaluatierapportHier vind je het Evaluatierapport omarmd. De aanbevelingen die daarin worden gedaan breken het toezicht op het verwerken van enorme hoeveelheden gegevens juist af.En hier lees je onze zorgen over de aanbevelingen En dat lijkt een tegenstrijdige beweging te zijn ten opzichte van de net in de wet opgenomen gerichtheidseis en de kleine verbetering als het aankomt op het uitwisselen van gegevens met buitenlandse diensten. Het zou raar zijn om in dit Wijzigingsvoorstel tegemoet te komen aan de zorgen die de burger in het referendum heeft geuit, en dan in een volgend voorstel het toezicht juist verder af te breken.

In het bijzonder waren we onder de indruk van de bijdragen van senatoren Arda Gerkens, Boris Dittrich, Ruud Koole en Peter Nicolaï.

Hoe nu verder?

Wij houden scherp in de gaten wat er gebeurt met de aanbevelingen uit het Evaluatierapport en werken hard aan de bescherming van onze rechten en vrijheden, ook in het nieuwe wijzigingsvoorstelLees hier wat wij daarover samen met Amnesty en Free Press Unlimited schreven in het NRC. En we roepen onze volksvertegenwoordigers nog eens op hier óók aandacht voor te hebben. Zo moeten de aanbevelingen om het toezicht door de TIB af te schalen niet worden overgenomen. Het toezicht moet juist worden versterkt met bindende bevoegdheden voor de CTIVD. En het is goed dat er één regeling komt over hoe de geheime diensten met bulkdata moeten omgaan. De bescherming van onze rechten en vrijheden moet in deze regeling voorop staan.

Het meeslepende avontuur dat begon met een opzienbarend referendum en een kabinet die de uitkomsten daarvan keer op keer negeert, is misschien wat minder mediageniek geworden, maar daardoor niet minder belangrijk. Dus ook als het in talkshows er niet over gaat, kun je op ons rekenen hier alert op te blijven.