De NCTV surveilleert op grote schaal burgers en overtreedt daarmee al jaren de wet. Uit explosieve nieuwe documenten onthuld door NRC blijkt dat dit geen misstap was, maar strategie die door de top van de overheidsinstantie werd bepaald.

Grootheidswaanzin

De overheid heeft het vertrouwen van burgers nodig. Zonder dat vertrouwen heeft ze geen echte macht - tenzij ze die met geweld afdwingt. Je zou daarom verwachten dat ze alles op alles zet om ons vertrouwen te verdienen en bewaren.

Zo niet de Nationaal Coordinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Dat wordt duidelijk uit interne documentenHier vind je alle openbaar gemaakte documenten, in de derde bijlage van de NCTV die de minister van Justitie en Veiligheid gisteren publiceerde naar aanleiding van een Wob-verzoek van NRCNRC: de minister wist al langer van de illegale praktijk dan hij beweerde. Die documenten slaan onder andere op illegale surveillanceLees hier het kritische artikel van de NRC die door de NCTV wordt uitgevoerd. Met die praktijk overtreedt de NCTV al jaren de wet. Uit de documenten blijkt dat de NCTV zich hiervan bewust is. Ook blijkt uit de documenten hoe ze met deze kennis omgaat: "doorgaan en risico accepteren". Tot slot toont de NCTV zich in de documenten bewust van wat de mogelijke risico's zijn van haar onwettelijke handelen: boetes, rechtszaken, politieke afbreuk en daling van vertrouwen.

Dit is niet de visie van een enkele lage ambtenaar of Einzelgänger. Een van de documenten is namelijk opgesteld namens een lid van het managementteam van de NCTV. Hoog in de boom dus. Daarmee kun je gerust stellen dat er sprake is van beleid en organisatiecultuur. Wat ons betreft zou voor geen enkele overheidsinstantie "doorgaan en risico accepteren" een optie moeten zijn wanneer duidelijk is dat haar handelen in strijd is met de wet. Zeker niet voor een organisatie als de NCTV, wiens handelen een grote impact heeft op de vrijheden van burgers en de democratische rechtsstaat.

Twijfels

Maar er is meer. In juni publiceerde de minister een conceptwetsvoorstel waarmee hij hoopte een wettelijke grondslag te creëeren voor de illegale surveillancepraktijk van de NCTV. Voorbarig, vonden wijLees hier onze inbreng op de consultatie, want er is nog helemaal geen maatschappelijk debat gevoerd over het uitbreiden van de taken van de NCTV. Willen we eigenlijk wel een derde geheime dienst in Nederland? Uit de interne documenten blijkt dat hierover ook binnen de NCTV zelf fundamentele twijfels bestaan. Het gaat dan om vragen over "de rol en positie die de NCTV binnen het veiligheidsdomein bekleedt (of wil bekleden)." Ze omschrijft dit vraagstuk zelfs als "existentieel".

Wat moet er nu gebeuren?

Bits of Freedom wil dat de minister in gesprek gaat over dit existentiële vraagstuk. Niet alleen met de NCTV, maar met het parlement en de bredere samenleving. Dat gesprek moet gaan over de taken van de NCTV en haar verhouding tot andere instanties binnen het veiligheidsdomein. Mocht er maatschappelijk draagvlak zijn voor het beleggen van meer bevoegdheden bij de NCTV, pas dan zou de minister daarvoor een wetsvoorstel naar het parlement moeten sturen. Eerder schreven we al dat de opstelling van de minister getuigt van een minachting van de tegenmachtLees onze blog naar aanleiding van de internetconsultatie. en van het nalatig omspringen met daarvoor belangrijke concepten als controle en transparantie. Van het Ministerie van Justitie en Veiligheid, waaronder ook de Minister van Rechtsbescherming valt, mogen we meer verwachten. En dat zullen we blijven doen.

En natuurlijk volstrekt overbodig om op te merken: de NCTV moet elke handeling waarover twijfels over de wettelijke grondslag bestaan, direct stoppen. Gewoon doorgaan en risico's nemen is geen optie.