De dominantie van Google en Facebook is funest voor het publieke debat online. Dat roepen we al langer. Maar die dominantie is ook voelbaar bij de regulering van diezelfde platformen. Enorme bedragen worden uitgegeven door big-tech om Europese wet- en regelgeving te beïnvloeden.

100 miljoen euro per jaar

Jaarlijks besteden grote technologiebedrijven samen bijna 100 miljoen euroDe cijfers komen uit een onderzoek van Corporate Europe Observatory and LobbyControl aan het beïnvloeden van de Europese beleidsmakers. Daarmee steken deze bedrijven de farmaceutische en financiële branches de loef af. Google en Facebook besteden meer dan 5,5 miljoen euro aan hun Europese lobby, Apple en Amazon om en nabij de 3 miljoen euro. In werkelijkheid zijn hun bestedingen vermoedelijk hoger, omdat ze niet alleen individueel lobbyen, maar soms ook samen optrekken in brancheorganisaties, denktanks en met "onafhankelijke" consultants. Die brancheorganisaties besteden samen meer geld dan de onderste driekwart van de lijst met lobbyende clubs tezamen. Deze cijfers zijn uitgezocht door twee organisaties die gespecialiseerd zijn op dit onderwerp: Corporate Europe Observatory and Lobbycontrol.

De impact van al dat geld is direct zichtbaar in de gevoerde gesprekken. Het zijn de commerciële bedrijven die het vaakst aan de tafel zitten bij de wetgevende instanties in Europa. Driekwart van de gesprekken die de Europese Commissie voerde over de nieuwe regels waarmee de macht van platformen ingeperkt moet gaan worden zijn, ironisch genoeg, met lobbyisten uit de industrie. Slechts één op de vijf keer zit de Europese Commissie met een organisatie aan tafel die opkomt voor een algemeen belang. Wat niet uit het onderzoek naar voren komt, maar wat we wel vermoeden, is dat de gesprekken van de commerciële bedrijven vaak eerder plaatshebben én bovendien met de meer machtige personen.

Gedeelde last

En om dit alles in perspectief te zeggen, nemen we je ook graag mee in onze realiteit. De voorgestelde wetgeving om de macht van platforms in te perken is een gigantisch dik pak aan regels over een veelvoud aan onderwerpen. Van moderatie tot mededinging en van handhaving tot algoritmes. Geen van de Europese organisaties die opkomen voor de bescherming van digitale mensenrechten heeft de capaciteit om dat allemaal op te pakken. Elk van die organisaties die actief zijn op deze wetgeving richt zich daarom op één of hooguit een paar deelonderwerpen. Maar vergis je niet. In sommige lidstaten bestaat er helemaal geen digitale burgerrechtenbeweging. Of wordt die draaiende gehouden door vrijwilligers die de late avonduurtjes besteden aan de bescherming van fundamentele grondrechten. Of bestaan er voor hen andere en nog urgentere onderwerpen. Kortom, ook met deze samenwerking is er onvoldoende capaciteit om ons met alle deelonderwerpen bezig te houden. Toezicht en handhaving zijn daardoor een van de onderschoven kindjes.

Wat bijdraagt aan die scheefgroei is de verhouding tussen capaciteit en de te beschermen belangen. Organisaties als de onze komen op voor een algemeen belang. Ons werk is er voor alle mensen, want mensenrechten zijn er voor alle mensen. Die paar dominante bedrijven die tegenover ons staan, komen enkel en alleen op voor de bescherming van hun eigen, en veel beperktere, belangen. En dus is het des te wranger dat die bedrijven heel veel meer kunnen spenderen aan hun lobby.

Scheve verhouding

Soms zeggen de bedrijven wel dat ze die regels graag willen. Maar daarbij lobbyen ze wel alleen voor regels die hun dominantie positie niet beperkt. Of misschien alleen maar nog groter maakt. Voor regels over moderatie bijvoorbeeld. Het maakt het voor Facebook alleen maar eenvoudiger om bij fouten te wijzen naar de wetgever. Maar regels die de marktdominantie van Facebook verkleinen, zouden volgens het platform innovatie in gevaar brengen. Zo'n regel zou slecht zijn voor andere bedrijven en de gebruiker. Of ze maken beleidsmakers angstig omdat zulke regels Europa op een achterstand zouden zetten ten opzichte van de Verenigde Staten of, nog erger, China.

De consequenties zijn gigantisch. De enorme lobbymacht van deze bedrijven maakt dat deze bedrijven ook bijzonder dominant zijn bij de totstandkoming van regels. Ook als die regels juist tot doel hebben de macht van die bedrijven in te perken. Dat zorgt ervoor dat die regels uiteindelijk veel meer dan bedoeld en gewenst de belangen van deze bedrijven dienen. En dus niet die van jou.

Dit moet anders

Dit moet natuurlijk anders. Politici en beleidsmakers moeten bewust zijn van het gebrek aan evenwicht in de capaciteit om op te komen voor belangen. Het gaat al een beetje helpen als er meer openheid komt over wie wanneer waarover spreekt. En ze moeten ook hun huiswerk doen: niet alleen de lobbyist aanhoren, maar ook verifiëren wie haar of hem betaald. Daarnaast moeten politici en beleidsmakers zelf actief op zoek gaan naar stemmen die anders niet gehoord worden. En er zouden best striktere regels mogen komen voor politici of beleidsmakers die de overstap maken naar het bedrijfsleven om daar te lobbyen bij hun voormalige collega's.